علت بی خوابی کودکان چیست و چگونه برطرف می شود؟

آیا کودک شما به سختی می خوابد؟ معمولا تمام کودکان دچار بی خوابی شده، موقع خواب می ترسند و تخت خواب خود را خیس می کند. اما واقعا علت بی خوابی کودکان چیست؟ با توجه به راهکارهایی که در این مقاله از سایت دکتر چک اموزش می دهیم، مسئله بی خوابی و مشکلات خواب در نوزادتان برطرف خواهد شد.

درک بی خوابی در کودکان و نوزادان

بی خوابی کودکان در بین آنها بسیار شایع است. بی خوابی، ترس در هنگام خواب، هراس شبانه، راه رفتن در خواب و خیس کردن جای خواب همه و همه باعث اختلال در الگوی خواب طبیعی کودک می شوند. بعضی از کودکان به طور مرتب شب ها بیدار می شوند، کاملا بلند شده یا مضطرب شده و مادر و پدر خود را بیدار می کنند.

بیشتر مشکلات خواب در دوران کودکی به رفتارها و عادت های روزانه کودک مربوط می شود که اگر با او همکاری کنید، می توانید آن ها را تغییر دهید.

کودک به چند ساعت خواب نیاز دارد؟

برای این که کارایی و عملکرد کودک و نوجوانان به بهترین نحو ممکن شود، باید بیشتر از بزرگسالان بخوابند. این که کودک چند ساعت در روز باید استراحت کند، در جدول زیر آورده شده است.

علائم بی خوابی در کودکان

خواب یا بی خوابی بر رفتار و وضعیت حافظه کودک تاثیر چشمگیری دارد. در بعضی از مواقع، علائم و نشانه های کم خوابی بسیار شبیه به علائم اختلال نقض توجه و بیش فعالی در {ADHD} است.

اگر کودک به اندازه کافی استراحت نکند، تغییرات زیر را در او مشاهده می کنید:

• اغلب بدخو، زود رنج یا بسیار احساساتی می شود.
• آیا در مدرسه یا خانه نمی توانند تمرکز کنند؟ حتما به معلم شان درباره این مسئله اطلاع دهید.
• خوابیدن در ماشین.
• به نظر می رسد نمی توانند بحث را ادامه دهند یا “کناره گیری” می کنند.
• به سختی خوابیده یا بیدار می شوند.
• اغلب خواب آلود هستند یا زودتر از برنامه خوابی، می خوابند.

اگر کودک تان اغلب شب ها بیدار می شود و به سختی می توان او را آرام کرد، نشان می دهد که از بی خوابی رنج می برد؛ این یکی از بزرگ ترین مشکلات رایج میان کودکان می باشد!

بی خوابی در کودکان

بی خوابی واژه ای است که به ناتوانی در خوابیدن یا ادامه خواب اطلاق می شود که در نتیجه آن، خوابیدن دیگر باعث طراوت و تازگی نمی شود. اغلب بی خوابی به مرور زمان و به خودی خود برطرف می شود اما اگر کودک بیشتر از سه بار در هفته و برای چندین ماه این مشکل را داشت و شدیدا عملکرد روزانه اش تحت تاثیر قرار گرفته بود، نشان دهنده بی خوابی یا ابتلا به دیگر اختلال های خواب است.

علت بی خوابی کودکان

عادت های روزانه یا چگونه گذراندن زمان قبل از خواب نقش بسزایی در به سختی خوابیدن یا ادامه خواب دارد. به طور مثال، اگر کودک بیش از حد خوراکی های شیرین بخورد و تا قبل از خواب مدام تلویزیون تماشا کند، دلیل کافی برای مختل شدن برنامه خواب وجود دارد.

در قسمت پایین به دیگر دلایل شایع برای تجربه مشکلات خواب اشاره می کنیم:

استرس: درست است که کودک کوچک است اما باز هم استرس دارد که اغلب محرک های مدرسه یا خانه عامل آن هستند. استرس مدرسه می تواند شامل مشکل داشتن با کودکان دیگر یا حتی توجه کردن به درس باشد. مشکلاتی که میان پدر و مادر وجود دارد، به دنیا آمدن کودک دیگر یا تغییر در شرایط خواب که کودک مجبور شود کنار والدین، خواهر یا برادر یا مادربزرگ خود بخوابد، از جمله عوامل استرس زا در خانه به شمار می رود.

مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین: بیشتر آبمیوه ها و نوشیدنی های انرژی زا حاوی کافئین هستند که باعث بیدار شدن کودک می شوند. سعی کنید قبل از وعده های اصلی غذایی، کافئین کمتری به کودک بدهید. تا جایی که می توانید به این مسئله توجه داشته باشید.

عوارض جانبی مصرف دارو: بعضی از داروها باعث بی خوابی در کودک می شوند؛ مثلا داروهایی که برای افسردگی و اختلال نقض توجه و بیش فعالی در بزرگسالان {ADHD} تجویز می شوند.

دیگر مسائل پزشکی: مثلا ممکن است که اختلال های خواب، مانند آپنه خواب یا سندرم پای بیقرار، یا حتی آبریزش بینی به دلیل آلرژی، داشتن درد یا خارش پوست ناشی از اگزما عامل بی خوابی کودک باشد. پزشک باید کودک را طبق برنامه برای معاینات پزشکی ملاقات کند.

بی خوابی و “زمان زیادی در تخت بودن”

گاهی اوقات بی خوابی به خاطر تلاش زیاد برای خوابیدن اتفاق می افتد. در این مواقع، زمان خواب کودک مختل شده یا شب ها یا صبح های خیلی زود بیدار می شود. توصیه می کنیم حواس تان باشد که کودک عصرها چه زمانی خواب آلود می شود. دقیقا همین موقع باید بخوابد؛ پس برنامه زمان خواب باید از حدود 45 دقیقه زودتر شروع شود. اگر بیشتر بخوابد، دیگر به سختی می توان این مسئله را کنترل کرد.

ترس در هنگام خواب و اضطراب خواب

با وجود این که داشتن عادت های خوب در زندگی تضمین کننده داشتن خوابی راحت برای هر کودکی با هر سن و سالی است، این مسئله برای بزرگ ترها و نوجوانان نیز حائز اهمیت است.

مطمئن شوید که کودک فقط موقع خواب در تختخواب است. اگر برای تان ممکن است، کودک را تشویق کنید که فقط برای خواب و قبل از خواب وارد تختخواب شود و مثلا تکالیف خود را در تخت خواب ننویسد. همین طور، نباید محل خواب به عنوان مکان تنبیه یا استراحت برای کودک مشخص شود.

از راحت بودن تخت مطمئن شوید. کودکان بیشتر در اتاق های خنک {حدود 65 درجه} راحت می خوابند. روی تخت کودک نباید بیش از اندازه اسباب بازی باشد تا با خواب تداخل پیدا نکند.

برنامه خواب کودک حتی در روزهای تعطیل نیز باید یکی باشد. با این کار، کودک راحت تر می تواند به طور طبیعی خوابیده یا بیدار شود.

وقتی که کودک خیلی گرسنه یا سیر است نباید در تخت خواب برود. این که کودک قبل از خواب یک میان وعده سبک {مانند شیر گرم و موز} بخورد ایده خوبی است اما باید بین زمان خواب تا خوردن غذاهای سنگین حدود یک تا دو ساعت فاصله باشد.

او را تشویق به فعالیت کنید. اگر کودک به طور منظم تحرک و فعالیت داشته باشد، شب ها راحت می خوابد. توصیه می شود که هر روز حدود یک ساعت فعالیت کند. البته فعالیت داشتن تا سه ساعت قبل از خواب ممنوع است.

نور خورشید باید اولین نور طبیعی باشد که صبح ها به صورت کودک می تابد. پرده ها را کنار بزنید تا کودک بیدار شده و متوجه شود که روز شده است.

چرت زدن. معمولا بین هر بار خواب کودک باید چهار ساعت فاصله باشد تا بتواند خواب راحتی داشته باشد. با وجود این که نیاز بدن کودکان به چرت زدن متفاوت است، باید دقت کنید که دوره های چرت زدن خیلی به زمان اصلی خواب کم یا زیاد نباشد.

زمان استفاده از لوازم برقی باید محدود شود. باید بگوییم که نور آبی منعکس شده از تلویزیون، گوشی های موبایل، تبلت و بازی های ویدئویی باعث اختلال در چرخه خواب و بیداری کودک شده و خوابیدن را بسیار سخت می کند. حداقل یک ساعت قبل از خواب این وسایل را خاموش کرده و در خارج از اتاق نوزاد قرار دهید.

زمان هایی را با کودک خود سپری کنید. بعضی از کودکان به دنبال توجه بیشتر والدین هستند، پس شب ها تا دیر وقت بیدار می مانند. با کودک خود وقت گذرانده، آهنگ بخوانید، تماس چشمی داشته و آن ها را برای خواب آماده کنید.

چگونه دیگر مشکلات خواب در دوران کودکی را برطرف کنیم؟

علاوه بر عادت های روزانه، معمولا موانع دیگری برای خوابیدن وجود دارد. ترس از تاریکی، رویاهای بد، هراس شبانه، راه رفتن در خواب و خیس کردن جای خواب از دیگر مشکلاتی است که کودکان اغلب با آن مواجه می شوند. با وجود این که بیشتر این مشکلات به مرور زمان برطرف می شوند، اما با کمک چندین راهکار می توانید این مشکلات را شناسایی کنید.

کابوس

بیشتر کودکان به سختی می توانند تصاویر واقعی را از خیالی تشخیص دهند؛ پس شاید وقتی که کودک می گوید هیولا دیده است برای شما احمقانه به نظر برسد اما برای او بسیار واقعی و ترسناک است.

به جای این که سعی کنید کودک را فریب دهید، به طور مثال بهتر است به او توضیح دهید که تصورات او باعث می شود که چیزهای طبیعی و معمولی را ترسناک ببیند.

می توانید راهکارهای زیر را نیز امتحان کنید:

از ترس هایشان سر در بیاورید. قبل از این که به کودک تان این اطمینان را بدهید که اتفاق بدی پیش نخواهد آمد، ابتدا از ترس ها مطلع شوید.

برای این که کودک در هنگام خواب احساس امنیت و آرامش کند، یک چراغ خواب روشن کنید. نور چراغ نباید به اندازه ای باشد که خواب کودک را مختل کند.

بگذارید کودک موقع خواب وسایلی را همراه خود داشته باشد که به او احساس امنیت می دهد؛ مثلا یک پتو خاص یا اسباب بازی. اگر یک حیوان خانگی نیز در اتاق حضور داشته باشد، به کم کردن ترس کمک می کند؛ البته خود حیوان نباید مانع از خواب نوزاد شود.

حتما بخوانید: بی خوابی به کدام نواحی بدن بیشترین آسیب را میزند

در طول روز درباره ترس های کودک با او صحبت کنید. به طور مثال، اجازه دهید زیر تخت را نگاه کند تا مطمئن شود که چیزی آن جا مخفی نشده است. اگر در طول روز درباره ترس های کودک با او صحبت کنید، شب ها را با اعتماد به نفس و اضطراب کمتری سپری می کند.

حتی در طول روز نیز کودک نباید کتاب های ترسناک، فیلم یا برنامه های تلویزیونی تماشا کند. این موارد خود به تصورات کودک دامن زده و ترس را موقع خواب بیشتر می کند.

کودک را تشویق به ماندن در تخت کنید؛ حتی اگر شب ها از خواب بیدار شوند. باید کودک این حس را پیدا کند که تختخواب مکان امنی برایش است.

ترس شبانه کودک

وقتی که کودک به دوران پیش دبستانی نزدیک می شود و ترس از تاریکی خود را نشان می دهد، مستعد دیدن کابوس نیز می شوند. همان طور که باید درباره ترس و اصطراب های موقع خواب با کودک صحبت کنید، باید درباره تغییراتی که در زندگی تجربه می کنند هم با او حرف بزنید. تغییر خانه یا مدرسه، طلاق گرفتن والدین یا به دنیا آمدن یک خواهر یا برادر جدید، بلاتکلیفی را در زندگی کودک بیشتر کرده و باعث می شود که کابوس ببیند.

فرقی ندارد کودک چند سال داشته باشد یا شرایط چگونه باشد، هر روز باید زمان هایی را به صحبت کردن با او اختصاص داده و از آخرین اتفاقاتی که در زندگی می افتد و هر گونه مشکلی که در مدرسه یا با دوستانش وجود دارد، خبردار شوید. هر وقت که کودک بعد از دیدن کابوس شما را بیدار کرد، به او اطمینان را بدهید که کابوس واقعی نبوده و در عوض شرایط را برای ادامه دادن خواب آماده کنید.

مقابله با ترس های های شبانه کودکان

ترس های شبانه یا خواب، دوره هایی از فریاد زدن، تکان دادن دست و پا و ترس شدید در هنگامی است که کودک در خواب می باشد. معمولا این مسئله نگران کننده ای نیست و استرس، کم خوابی، مصرف داروی جدید یا تغییر در محیط خواب کودک، باعث بروز هراس های شبانه می شود که اغلب به مرور زمان برطرف می شوند. برخلاف دیدن کابوس، در ترس های شبانه کودک همچنان خواب است و روز بعد هیچ اطلاعی درباره اتفاق های دیشب ندارد.

علائم ترس شبانه کودکان

• تکان خوردن در تخت خواب؛
• جیغ زدن با پریشانی؛
• سنگین نفس کشیدن و بالا رفتن ضربان قلب؛
• عرق کردن؛
• نشستن در بالای تخت؛
• راه رفتن در خانه {هراس شبانه ممکن است که همراه با راه رفتن در خواب اتفاق بیافتد}.

مبارزه با ترس شبانه کودک

اگر زمانی که کودک خواب است و دچار ترس شبانه شده تلاش کنید او را بیدار کنید، باعث پریشانی اش می شوید؛ در این صورت باید به آرامی دوباره او را به ادامه خواب تشویق کنید. معمولا این شرایط بیشتر از چند دقیقه طول نمی کشد.

هیچ راهکاری برای درمان هراس های شبانه وجود ندارد و فقط با رعایت نکته های پیشگیرانه می توانید از سلامت کودک خود اطمینان حاصل کنید. حتما درهای خروجی خانه را قفل کنید، راه پله ها ایمن شده باشند و هر گونه وسیله خطرناک و شکستنی در دسترس نباشد.

توصیه می شود موارد استرس زا را شناسایی کنید. برنامه خوابی منظم و آرامش بخش به اندازه پیشگیری از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین در طول روز تاثیر بسزا دارد. اگر هر شب در یک زمان مشخص این اتفاق برای کودک می افتد، 15 تا 30 دقیقه جلوتر او را بیدار کنید؛ شاید این روش موثر بود.

راه رفتن کودک در خواب

راه رفتن کودک در خواب تنها به معنای بیرون آمدن از تخت خواب نیست؛ بیشتر کودکانی که با این شرایط دست و پنجه نرم می کنند، صحبت کرده، روی تخت ایستاده یا حرکات تکراری انجام می دهند. با وجود این که چشم های کودک باز است و هنوز خواب است، مثل وقتی که بیدار است نمی تواند چیزی ببیند. شما از رفتارهای او متوجه خطر می شوید اما او از کاری که انجام می دهد اطلاعی ندارد و احتمالا صبح روز بعد چیزی به خاطر ندارد.

علت راه رفتن کودک در خواب

از جمله فاکتورهای تاثیر گذر در راه رفتن در خواب شامل کم خوابی، نداشتن برنامه خوابی مشخص، بیماری، استرس یا مصرف داروهای خاص می شود. اگر دفعات راه رفتن کودک در خواب زیاد نشود، کودک رفتارهای خطرناک نکند یا این که روز بعد کودک احساس خواب آلودگی نکند، نیازی به مراجعه به پزشک نیست.

حتما بخوانید: 14 عادت خواب سالم : چطور می توانیم به راحتی بخوابیم ؟

قبل از خواب کودک را تشویق به انجام فعالیت های آرامش بخش کنید تا استرس او کم شود. حتما قبل خواب کودک را تشویق کنید مثانه اش را خالی کند زیرا همین مسئله باعث راه رفتن کودک در خواب می شود.

راه رفتن در خواب و ایمنی کودک

وقتی که کودک این حالت را تجربه می کند، نباید تلاش کنید او را بیدار کنید زیرا با این کار او وحشت خواهد کرد و در عوض به آرامی او را تشویق به خوابیدن کنید.

اگر اتاق کودک با خواهر یا بردارهایش مشترک است و تخت دو طبقه دارند، کودک نباید در طبقه دوم بخوابد. معمولا وقتی که کودک به دورن نوجوانی می رسد، این مسئله هم برطرف می شود اما اگر به اندازه کافی بزرگ است، حتما کلیدهای ماشین را دور از دسترس او قرار دهید.

خیس کردن تخت خواب کودک

با وجود این که کودکان در طول روز با این مسئله مشکلی ندارند اما شب ها به سختی می توانند مثانه خود را کنترل کنند و از این رو، محل خواب خود را خیس کرده و دچار استرس می شوند. معمولا این مسئله در کودکان 2 تا 4 ساله مشاهده می شود؛ البته گاهی اوثات شاهد این بوده ایم که تا دوران دبستان نیز ادامه پیدا می کند.

از جمله دلایل احتمالی دیگر برای خیس کردن تخت خواب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مثانه کودک به اندازه کافی بزرگ نشده است و نمی تواند ادرار را تمام شب نگه دارد. همین طور، ممکن است که ارتباط میان مغز و مثانه کاملا شکل نگرفته باشد.
• خیس کردن تخت خوب در نتیجه استرس، تغییر خانه، ابتلا به بیماری جزیی یا خستگی بیش از حد باشد.
• کودک خواب عمیقی دارد و پر شدن مثانه او را بیدار نمی کند.
• کودک یبوست دارد و مدفوع به مثانه فشار می آورد.
• بدن کودک در شب ادرار زیادی تولید می کند.

کمک به کودک در مقابله با خیس کردن تخت خواب

با وجود این که کودک می داند که خیس کردن تخت خواب اشتباه بزرگی نیست، اما احساس شرمندگی و پشیمانی می کند. به طور مثال، وقتی که خانه دوست شان هستند یا اردو می روند دیگر تمایلی به خوابیدن ندارند.

به آن ها این اطمینان را بدهید که بابت این مسئله سرزنش نمی شوند و هیچ مجازاتی برای این کار وجود ندارد. در قسمت بعد به چندین راهکار برای کنترل این شرایط اشاره می کنیم:

• یک کاور پلاستیکی روی ملحفه بکشید.
• اجازه دهید که کودک در تعویض ملحفه ها به شما کمک کند. به او بگویید که این کار مجازات نیست بلکه تمرین مسئولیت پذیری است.
• سیستم دادن پاداش فکر خوبی است. به کودک تان جایزه بدهید.
• خوردن مایعات فراوان قبل از خواب ممنوع است. به کودک یادآوری کنید که قبل از خواب باید دوباره مثانه اش را تخلیه کند.
• هشدار بگذارید. اگر کودک همچنان به خیس کردن تخت خواب خود ادامه داد، درباره هشدار با پزشک او مشورت کنید. این هشدارها خیس شدن تخت را تشخیص داده و کودک را بیدار می کنند تا مثانه اش را تخلیه کند.

در رابطه با خیس کردن تختخواب، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر حداقل شش ماه است که کودک می داند برای تخلیه مثانه خود باید دستشویی برود اما باز هم تخت خود را خیس می کند، نشان می دهد کودک بیمار است و حتما باید به پزشک اطلاع دهید. اگر خیس کردن تخت با تغییرات دیگری، مثل موارد زیر، همراه باشد حتما باید به پزشک اطلاع دهید:

• احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار.
• لکه های خون صورتی رنگ یا تیره در لباس زیر.
• خیس کردن شلوار در طول روز.
• ورم کردن پا و زانوها.
• هفت سال یا بیشتر سن دارد اما باز هم تخت خود را خیس می کند.

اگر این شرایط ادامه داشته باشد، علی الخصوص اگر کودک بیشتر از هفت سال سن داشته باشد، ممکن است نشانه بهره کشی جنسی باشد.

حتما بخوانید: چگونه اعصابی راحت داشته باشیم؟