باکتریها و ویروس‌ها می‌توانند بسیاری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی شایع را ایجاد کنند. اما چه تفاوت‌هایی میان این دو ارگانیسم عفونت‌آمیز وجود دارد؟
باکتریها، جانداران میکروسکوپی (میکروارگانیسم) هستند که از یک سلول تشکیل شده‌اند. آنها بسیار گوناگون بوده و می‌توانند اشکال و ویژگی‌های ساختاری متنوعی داشته باشند. باکتری می‌تواند تقریبا در هر محیط قابل تصوری، از جمله داخل یا روی بدن انسان زندگی کند.
تنها تعداد انگشت‌شماری از باکتریها باعث ایجاد عفونت در انسان میشود. به این باکتریها، باکتری‌های بیماری‌زا (pathogenic) میگویند.
ویروس‌ها گونه‌ای دیگر از جانداران میکروسکوپی هستند و حتی از باکتری ها نیز کوچکترند. همانند باکتریها، ویروس‌ها نیز بسیار گوناگون‌اند و اشکال و مشخصه‌های متنوعی دارند.
ویروس‌ها انگل‌اند. به این معنا که برای زنده ماندن و رشد، نیاز به سلول یا بافت زنده دارند. ویروس‌ها می‌توانند به سلول‌های بدن شما حمله و از اجزای سلول برای رشد و تکثیر استفاده کنند. برخی از ویروس‌ها در چرخه حیات خود، حتی سلول میزبان را می‌کشند.
با دکتر چک همراه باشید تا در رابطه با تفاوت‌های این دو نوع عامل عفونی بیشتر بیاموزید.
عفونت‌های باکتریایی چگونه پخش میشود؟
بسیاری از عفونت‌های باکتریایی واگیردار است، به این معنا که می‌تواند از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا کند. این انتقال از راه‌های زیادی ممکن است اتفاق بیافتد، از جمله:
- تماس نزدیک با فردی که عفونت باکتریایی دارد، از جمله تماس بدنی و بوسیدن،
- تماس با مایعات بدنی فرد مبتلا، بخصوص بعد از تماس جنسی یا زمانی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می‌کند،
- انتقال از مادر به فرزند در هنگام بارداری یا زایمان،
- دست زدن به سطوح آلوده مانند دستگیره در و شیر آب و سپس لمس صورت، بینی یا دهان.
حتما بخوانید : خشکی دهان در صبح و ۱۷ روش درمان برای خشکی گلو و دهان در خانه
عفونت‌های باکتریایی علاوه بر انتقال توسط فردی به فرد دیگر، ممکن است توسط نیش حشره ناقل عفونت نیز پخش شود. مصرف آب و غذای آلوده نیز می‌تواند منجر به عفونت شود.
متداول‌ترین عفونت‌های باکتریایی کدام است ؟
برخی از انواع عفونت‌های شایع باکتریایی عبارت است از:
- گلودرد میکروبی؛
- کزاز؛
- مسمومیت با مواد غذایی باکتریاییغ
- سل؛
- سوزاک؛
- التهاب باکتریایی پرده مغز (مننژیت باکتریایی)؛
- سلولیت؛
- بیماری لایم؛
- عفونت مجاری ادراری.
عفونت‌های ویروسی چگونه پخش میشود؟
بسیاری از عفونت‌های ویروسی نیز مانند عفونت‌های باکتریایی واگیردار است و ممکن است به بسیاری از روش‌های مشابه، از فردی به فرد دیگر انتقال یابد، از جمله:
- تماس بدنی با فردی که عفونت ویروسی دارد،
- تماس با مایعات بدنی فرد دارای عفونت ویروسی،
- انتقال از مادر به فرزند در حین حاملگی یا وضع حمل،
- تماس با سطوح آلوده به عفونت ویروسی.
مشابه عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های ویروسی می‌تواند توسط نیش حشرات آلوده به این ویروس یا مصرف آب و غذایی که آلوده شده است، پخش شود.
متداول‌ترین عفونت‌های ویروسی کدام است؟
برخی از انواع عفونت‌های شایع ویروسی عبارت است از:
- آنفلوانزا؛
- سرماخوردگی؛
- التهاب معده و روده ویروسی؛
- آبله مرغان؛
- سرخک؛
- التهاب ویروسی پرده مغز (مننژیت ویروسی)؛
- زگیل؛
- نقص سیستم ایمنی بدن انسان (HIV)؛
- هپاتیت ویروسی؛
- ویروس زیکا؛
- ویروس نیل غربی؛
- ویروس کرونا.
آیا سرماخوردگی باکتریایی است یا ویروسی؟
سرماخوردگی می‌تواند باعث گرفتگی یا آب‌ریزش بینی، گلودرد و تب شود. اما سرماخوردگی باکتریایی است یا ویروسی؟
حتما بخوانید : علت تب چیست و کی خطرناک است؟ راه های درمان خانگی تب
سرماخوردگی توسط ویروس‌های مختلفی به وجود می‌آید، اگرچه، در اغلب موارد رینوویروس (rhinovirus) به عنوان عامل اصلی شناخته میشود. برای درمان سرماخوردگی، جز گذراندن دوره بیماری و استفاده از داروهای بدون نسخه برای بهبود عوارض آن، نمی‌توان اقدام معجزه‌آسایی انجام داد.
در برخی موارد، ممکن است عفونت باکتریایی ثانویه در هنگام سرماخوردگی یا بعد از آن ایجاد شود. برخی از انواع متداول عفونت‌های باکتریایی ثانویه عبارت است از:
- عفونت‌های سینوسی؛
- عفونت‌های گوش؛
- ذات‌الریه.
شما ممکن است به عفونت باکتریایی مبتلا شده باشید، اگر:
- علائم سرماخوردگی بیشتر از 10 تا 14 روز به طول بیانجامد،
- علائم به مرور زمان به جای بهتر شدن، وخیم‌تر شود،
- تب بالاتری نسبت به تبی که هنگام سرماخوردگی به وجود می‌آید داشته باشید.
آیا میشود از رنگ مخاط، عفونت ویروسی را از باکتریایی تشخیص داد؟
طبق باوری قدیمی، مخاط سبزرنگ نشان‌دهنده عفونت باکتریایی است که نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد؛ اما بهتر است از تشخیص عفونت ویروسی از باکتریایی به وسیله رنگ مخاط اجتناب شود. زیرا در حقیقت، مخاط سبزرنگ از موادی ایجاد میشود که توسط سلول‌های ایمنی در مواجهه با مهاجم خارجی آزاد شده است.
مخاط سبزرنگ ممکن است عوامل زیادی داشته باشد، از جمله ویروس‌ها، باکتریها، یا حتی آلرژی‌های فصلی.
آیا ناراحتی معده باکتریایی است یا ویروسی؟
زمانی که علائمی از جمله حالت تهوع، اسهال، یا گرفتگی شکم را تجربه می‌کنید، احتمالا مبتلا به ناراحتی معده هستید. اما آیا ناراحتی معده باکتریایی است یا ویروسی؟
ناراحتی‌های معده برحسب چگونگی ابتلا به آن، به دو دسته تقسیم میشود:
- التهاب معده و روده؛ از عفونت‌های دستگاه گوارشی است که از تماس با مدفوع یا استفراغ شخص مبتلا به عفونت ناشی میشود.
- مسمومیت غذایی؛ از عفونت‌های دستگاه گوارشی است که از مصرف غذا یا مایعات آلوده ناشی میشود.
التهاب معده و روده و مسمومیت غذایی، می‌تواند هم توسط باکتری و هم توسط ویروس ایجاد شود. صرف‌نظر از علت آن، در اغلب موارد با یک یا دو روز استراحت خانگی، علائم عفونت برطرف میشود.
با این حال، اگر علائم بیشتر از سه روز به طول بیانجامد، باعث ایجاد اسهال خونی شود، یا منجر به کمبود شدید آب بدن گردد، نشان‌دهنده عفونت شدیدتری است که نیازمند درمان فوری پزشکی است.
عفونت‌ها چگونه تشخیص داده میشود؟
در برخی موارد پزشکان می‌توانند با توجه به سابقه پزشکی بیمار و علائم او، بیماری را تشخیص دهند. برای مثال، بیماری‌هایی نظیر سرخک یا آبله مرغان علائم مشخصی دارند که می‌توان با یک معاینه جسمانی ساده آن را تشخیص داد.
علاوه بر این، اگر بیماری خاصی اپیدمی شده باشد، پزشک بیماری اپیدمیک را در تشخیص خود مد نظر قرار خواهد داد. آنفلوانزا نمونه ای است که هر ساله باعث اپیدمی فصلی در ماه های سرد می شود.
اگر پزشک بخواهد بداند که چه نوع ارگانیسمی باعث بیماری شده است، می‌تواند برای کِشت در آزمایشگاه از بدن بیمار نمونه‌برداری کند. نمونه‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، برحسب وضعیت بیمار متفاوت است. برخی از انواع نمونه‌ها عبارت است از:
- خون؛
- مخاط یا خلط؛
- ادرار؛
- مدفوع؛
- پوست؛
- مایع مغزی-نخاعی.
زمانی که جانداران میکروسکوپی کشت می‌شوند، پزشک را قادر می‌سازند که علت بیماری را تشخیص دهد و در مورد عفونت باکتریایی، می‌توانند به پزشکان در تعیین اینکه کدام آنتی‌بیوتیک برای درمان بیماری مفیدتر است، کمک کنند.
کدام عفونت‌ها با آنتی‌بیوتیک درمان میشود؟
آنتی‌بیوتیک دارویی است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی به کار می‌رود. انواع بسیار گوناگونی از آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد و ویژگی مشترک همگی‌شان، جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری است. آنتی‌بیوتیک‌ها در مقابل عفونت‌های ویروسی کاربردی ندارد.
علی‌رغم این واقعیت که آنتی‌بیوتیک‌ها فقط باید برای عفونت‌های باکتریایی استفاده شود، برای عفونت‌های ویروسی نیز اغلب از آنتی‌بیوتیک استفاده میشود. تجویز و مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک خطرناک است و می‌تواند به مقاومت آنتی‌بیوتیکی منجر شود.
حتما بخوانید : علائم کم خونی ؛ این نشانه ها میگویند که شما کمبود آهن دارید!
مقاومت آنتی‌بیوتیکی زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری در مقابل برخی آنتی‌بیوتیک‌های خاص مقاوم میشود و این مورد می‌تواند درمان بسیاری از عفونت‌های باکتریایی را با مشکل مواجه سازد.
اگر برای عفونت باکتریایی‌تان آنتی‌بیوتیک تجویز شده است، حتی اگر بعد از چند روز احساس بهتر شدن کردید، بهتر است کل دوره مصرف آنتی‌بیوتیک را بگذرانید. مصرف نکردن تمام آنتی‌بیوتیک در دوره مشخص آن، می‌تواند مانع از بین رفتن تمام باکتری‌های بیماری‌زا شود.
عفونت‌های ویروسی چگونه درمان میشود؟
برای بسیاری از عفونت‌های ویروسی درمان خاصی وجود ندارد. درمان این بیماری‌ها، در عین حال که بدن در تلاش برای پاکسازی عفونت است، بر کاهش علائم عفونت ویروسی متمرکز است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نوشیدن مایعات برای جلوگیری از کمبود آب بدن،
- داشتن استراحت کافی،
- استفاده از داروهای آرام‌بخش بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد و تب
- مصرف داروهای ضد‌احتقان بدون نسخه برای بهبود گرفتگی یا آب‌ریزش بینی
- مکیدن قرص گلو برای بهبود گلودرد
داروهای ضدویروس
در برخی موارد، پزشک ممکن است برای کمک به درمان بیماری، داروی ضدویروس تجویز کند.
داروهای ضدویروس، به نوعی چرخه زندگی ویروس را مختل می‌کند. برخی از نمونه‌ها شامل داروهایی مانند اوسلتامیویر (oseltamivir) برای عفونت آنفلوانزایی یا والاسیکلوویر (valacyclovir) برای عفونت ویروسی تب‌خال است.
چگونه از عفونت جلوگیری کنیم؟
با رعایت کردن نکات زیر، می‌توان از بیمار شدن با عفونت ویروسی یا باکتریایی جلوگیری نمود:
تمرین بهداشت مناسب
از شستن دست‌ها قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی اطمینان حاصل کنید.
اگر دستانتان تمیز نیست، از دست زدن به صورت، دهان و بینی اجتناب کنید. وسایل شخصی مانند ظروف غذاخوری، لیوان یا مسواک را با دیگران به صورت مشترک استفاده نکنید.
واکسینه شدن
تعداد زیادی واکسن برای جلوگیری از بیماری‌های ویروسی و باکتریایی وجود دارد. از جمله بیماری‌هایی که با واکسن می‌توان از بروز آنها جلوگیری کرد، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- سرخک؛
- آنفلوانزا؛
- کزاز؛
- سیاه سرفه.
بیرون نرفتن از خانه در هنگام بیماری
اگر بیمار هستید در خانه بمانید تا عفونت به دیگران سرایت نکند. اگر ناچار به خروج از خانه هستید، دستانتان را به طور مرتب بشویید و اگر خواستید عطسه یا سرفه کنید، این کار را در آستین لباستان یا یک دستمال کاغذی انجام دهید. حتما دستمال استفاده شده را به طور صحیح دور بیاندازید.
تمرین رابطه جنسی ایمن
استفاده از کاندوم می‌تواند مانع ابتلا به بیماری‌هایی که توسط رابطه جنسی انتقال پیدا می‌کند شود. ثابت شده است که محدود نمودن تعداد شریکان جنسی، احتمال ابتلا به چنین بیماری‌هایی را کاهش می‌دهد.
اطمینان از پخته شدن کامل غذا
از پخته شدن تمام گوشت‌ها در دمای مناسب اطمینان حاصل کنید. میوه‌ها و سبزیجات خام را قبل از خوردن، به طور کامل بشویید. باقی‌مانده غذا را در دمای اتاق رها نکنید. در عوض، آن را در یخچال قرار دهید.
محافظت از خود در برابر نیش حشرات
اگر می‌خواهید به محیطی بروید که در آنجا پشه و کنه فراوان است، از مواد دفع‌کننده حشرات مانند DEET یا picaridin استفاده کنید.
خلاصه
بسیاری از عفونت‌های متداول، می‌تواند هم توسط باکتری و هم توسط ویروس ایجاد شود و این عفونت‌ها به بسیاری از روش‌های مشابه پخش میشود.
برخی اوقات، پزشک می‌تواند بیماری را با انجام یک معاینه جسمانی ساده تشخیص دهد. در دیگر مواقع، برای تعیین اینکه بیماری توسط باکتری یا ویروس ایجاد شده است، ممکن است نیاز به نمونه‌برداری باشد.
آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی استفاده میشود. در مورد عفونت‌های ویروسی، باید دوره عفونت طی شود و در عین حال سعی در درمان علائم داشت. اگرچه در برخی موارد، می‌توان از داروهای ضدویروس نیز استفاده نمود.
با تمرین بهداشت مناسب، واکسینه شدن و خانه ماندن در هنگام بیماری، می‌توان مانع ابتلا به بیماری و پخش عفونت‌های باکتریایی و ویروسی شد.
منبع : healthline
