سرطان دهان به مجموعه ای از سرطان ها گفته می شود که می تواند در هر قسمت از دهان مانند: زبان، داخل گونه ها، لثه و … تشکیل شود. این سرطان در دسته سرطان دهان و اروفارینژیال (سر و گردن) قرار می گیرد. سرطان اروفارینژیال قسمت پشت دهان و گلو را دربر می گیرد.
انجمن سرطان آمریکا (ACS) اعلام کرده است که در سال 2019 فقط در آمریکا، حدود 53000 نفر به این بیماری مبتلا شده اند.
به گفته این انجمن، میانگین سنی افرادی که سرطان دهان در آن ها تشخیص داده شده 62 سال بوده و حدود 25٪ از مبتلایان کمتر از 55 سال داشتند. همچنین این انجمن اعلام کرده است که این بیماری در مردان بیشتر از زنان دیده می شود. برای خواندن ادامه این مطلب با دکتر چک همراه باشید…
علائم سرطان دهان
معمولا سرطان دهان در مراحل اولیه اش علائمی ندارد.
مصرف سیگار و الکل خطر ابتلا به این سرطان را تا حد زیادی بالا می برد و به همین دلیل افرادی که سیگاری هستند و مشروبات الکلی سنگین مصرف می کنند، باید به طور منظم برای انجام معاینات به دندانپزشک مراجعه کنند.
این احتمال وجود دارد که با مراجعه منظم به دندانپزشک، بتوان سرطان دهان را در همان مراحل اولیه اش تشخیص داد. تشخصیص زودهنگام می تواند درمان را ساده تر کرده و شانس بهبودی کامل را بالا ببرد.
ضایعات پیش سرطانی
برخی ضایعات وجود دارند که می توانند نشان دهنده مراحل اولیه سرطان باشند و پزشک با مشاهده و بررسی آن ها می تواند احتمال وجود سرطان را تشخیص بدهد. بهتر است بعد از آن ، هر چه زودتر به فکر درمان مناسب بود.
این علائم شامل موارد زیر هستند:
لکوپلاکیا: این بیماری باعث به وجود آمدن لکه های سفید در دهان می شود. این لکه ها با مالش از بین نمی روند.
گلسنگ پلانوس دهانی: این بیماری باعث به وجود آمدن خط های سفید و توری شکل بر روی دهان می شود که در برخی مواقع با زخم همراه است.
وجود این ضایعات در دهان نشان دهنده وجود سرطان نیست؛ اما بعد از مشاهده آن ها باید با پزشکتان مشورت کنید و آزمایش های لازم را انجام دهید. اگر به طور منظم دهانتان را بررسی کنید، می توانید در صورت دیدن این ضایعات با پزشکتان مشورت کنید تا در صورت خطرناک بودن آن ها، هر چه زودتر درمان را شروع کنید.
سرطان
در صورتی که فرد مبتلا به سرطان دهان شده باشد، علائمی نظیر علائم زیر را تجربه می کند:
- وجود بافت غیر طبیعی روی دهان یا زبان که معمولاً قرمز یا قرمز مایل به سفید است؛
- خونریزی از دهان، احساس درد و یا بی حسی در دهان؛
- به وجود آمدن زخم هایی که خوب نمی شوند؛
- وجود توده یا ضخیم شدن لثه یا لایه داخی دهان؛
- لق شدن بدون دلیل دندان ها؛
- اندازه نبودن دندان مصنوعی؛
- ملتهب شدن فک؛
- گلو درد یا احساس گیر گردن چیزی در گلو؛
- خشن شدن صدا؛
- مشکل در جویدن یا بلعیدن غذا؛
- به سختی حرکت دادن زبان یا فک.
البته این علائم نشان دهنده ابتلا به سرطان دهان نیست؛ ولی بهتر است بعد از دیدن آن ها برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
درمان سرطان دهان
درمان سرطان دهان به عواملی مانند: وضعیت سلامتی بیمار، موقعیت تومور، مرحله و نوع سرطان و انتخاب بیمار بستگی دارد.
در ادامه می خواهیم در مورد روش های درمانی سرطان دهان صحبت کنیم…
عمل جراحي
این احتمال وجود دارد که پزشک برای از بین بردن تومور و بافت های اطراف آن روش جراحی را توصیه کند.
ممکن است در عمل جراحی قسمت های زیر را از دهان خارج کنند:
- قسمتی از زبان؛
- استخوان فک؛
- غدد لنفاوی.
در صورتی که حذف این قسمت ها ظاهر بیمار را تا حد زیادی تغییر دهد و یا در صحبت کردن او مشکل ایجاد کند، می توان از جراحی ترمیمی استفاده کرد.
پرتو درمانی
به طور کلی پرتو درمانی برای درمان انواع سرطان های دهان تا حدود زیادی موفق بوده است. در این روش برای آسیب رساندن به DNA، سلول های تشکیل دهنده تومور و جلوگیری از تکثیر آن ها، از پرتوهای ایکس_ری با انرژی بالا و یا ذرات پرتوزا استفاده می شود.
پرتوی درمانی خارجی: این روش یکی از رایج ترین انواع پرتو درمانی است و در آن، با استفاده از یک دستگاه، پرتو ها را به قسمتی که سرطانی شده می تابانند.
براکی تراپی (نزدیک درمانی): در این روش جراح با استفاده از سوزن های رادیواکتیو، مواد پرتو زا را به درون تومور وارد می کند. معمولا از این روش برای درمان سرطان دهانی که در مراحل اولیه قرار دارد، استفاده می شود.
پرتودرمانی عوارض جانبی به همراه دارد. این عوارض می توانند شامل موارد زیر باشند:
- پوسیدگی دندان ها؛
- ایجاد زخم درون دهان؛
- خونریزی از لثه؛
- سفت شدن فک؛
- خستگی و بی حالی؛
- ایجاد واکنش های پوستی، مانند: سوختگی.
نتیجه درمان در افرادی که سیگار نمی کشند و یا قبلا آن را ترک کرده اند، موفق تر خواهد بود.
اگر بیمار در مراحل اولیه سرطان دهان قرار داشته باشد، ممکن است پرتودرمانی برای او کافی باشد؛ اما در بعضی مواقع پزشک برای کم کردن خطر پیشرفت و یا بازگشت سرطان می تواند از ترکیبی از روش های درمان استفاده کند.
شیمی درمانی
از این روش درمانی بیشتر در مواقع پیشرفت سرطان استفاده می کنند. در بعضی مواقع پزشک برای گرفتن نتیجه بهتر، استفاده همزمان از پرتو درمانی و شیمی درمانی را توصیه می کند.
در شیمی درمانی با تزریق داروهای قدرتمند، به بدن، این داروها به دنبال سلول های غیر عادی می گردند، آن ها را پیدا کرده و به DNA آن ها آسیب می رسانند. این داروهای قوی می توانند مانع تکثیر و زیاد شدن سلول های سرطانی شوند و آن ها را ضعیف تر کنند.
البته این نکته را هم نباید فراموش کنید که در بدن ما، بعضی از سلول های سالم رشد و تکثیر زیادی دارند (مانند: مو و …) و داروهای شیمی درمانی نمی توانند تشخیص دهند که این سلول ها سرطانی نیستند. در نتیجه آن ها را از بین می برند و همین باعث می شود به بافت های سالم آسیب وارد شود و سلامتی بیمار به خطر بیفتد.
عوارض شیمی درمانی عبارتند از:
- خستگی و بی حالی؛
- تهوع و استفراغ؛
- ریزش مو؛
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و افزایش خطر ابتلا به عفونت های مختلف.
معمولا پس از قطع شیمی درمانی این عوارض هم از بین می روند.
درمان هایپرترمی
در این روش که به تازگی ابداع شده است، پزشک با استفاده از سوزنی که نوک آن گرم می شود و یا دستگاهی که امواج با انرژی بالا منتشر می کند، بافت سرطانی را گرم می کند تا سلول های سرطانی از بین بروند. برای استفاده از این درمان پزشک باید بسیار ماهر باشد؛ زیرا در صورت نداشتن تبحر ممکن است به بافت ها و اندام سالم بدن آسیب وارد کند.
استفاده از این روش می تواند تاثیر پرتو درمانی بر روی سرطان را هم بیشتر کند.
مراحل سرطان دهان
مرحله سرطان دهان را با توجه به میزان گسترش سرطان مشخص می کنند.
در اولین مرحله، سلول های غیر عادی در بافت دهان دیده می شوند که با گذشت زمان می توانند تبدیل به سلول های سرطانی شوند؛ اما هنوز سرطانی نشده اند. به این مرحله کارسینوما درجا گفته می شود. بعد از مشاهده این سلول ها، ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که سیگار کشیدن را ترک کند و به طور منظم تحت نظارت قرار بگیرد تا در صورت سرطانی شدن سلول ها هر چه زودتر درمان را شروع کند.
به طور کلی سه نوع سرطان وجود دارد:
سرطان متمرکز: فقط یک قسمت را درگیر می کند و به بافت های دیگر سرایت نمی کند.
سرطان منطقه ای: در بافتهای اطراف گسترش یافته و یک منطقه را درگیر کرده است.
سرطان دوردست: به سایر قسمتهای بدن مانند: ریه ها، کبد و … حمله کرده است.
اگر سرطان دهان را در همان مرحله اولیه که فقط در یک قسمت دیده می شود درمان نکنند، ممکن است به سایر قسمت های دهان، حتی سر و گردن یا بقیه نقاط بدن حمله کند.
اینکه پزشک چه درمانی را برای بیمار مناسب بداند و بیمار حداقل چقدر شانس بهبودی دارد، تا میزان زیادی به مرحله شروع درمان بستگی دارد.
عوارض و مشکلات سرطان دهان
هم سرطان دهان و هم درمان آن، می تواند عوارض زیادی را برای بیمار به همراه داشته باشد.
بعد از عمل جراحی ممکن است بیمار دچار عوارض کوتاه مدت زیر شود:
- خون ریزی از زخم؛
- عفونت؛
- درد؛
- مشکل در جویدن و بلعیدن غذا.
برخی عوارض طولانی مدت هم وجود دارند که می توانند شامل موارد زیر باشند:
باریک شدن شریان کاروتید: بعد از پرتو درمانی ممکن است شریان کاروتید بیمار باریک تر شود. باریک شدن شریان کاروتید می تواند باعث به وجود آمدن مشکلات قلبی عروقی شود.
مشکلات دندانپزشکی: گاهی اوقات جراحی می تواند شکل دهان و فک را تغییر دهد. برای حل این مشکل می توان از جراحی ترمیمی استفاده کرد.
دیسفاژی یا مشکل در بلعیدن غذا: در صورتی که بیمار نتواند غذا را به راحتی از دهان به معده هدایت کند، فرایند هضم غذا به دشواری انجام می شود و ممکن است غذا وارد ریه شود و ایجاد عفونت کند.
ایجاد مشکل در گفتار: تغییر در بافت زبان، لب ها و بقیه نقاط دهان می تواند بر روی گفتار تاثیر بگذارد.
ایجاد مشکل در سلامت روانی بیمار: بعد از ابتلای فرد به سرطان دهان و یا بعد از درمان آن، ممکن است بیمار به مشکلاتی، مانند: افسردگی، زودرنجی، سرخوردگی و اضطراب دچار شود و نیاز به کمک مشاور و یا روانشناس داشته باشد.
افراد با عضویت در یک گروه پشتیبانی برای تبادل نظرات و حرف هایشان، می توانند نظرات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و تا حدود زیادی مشکلاتشان را برطرف شود.
علت های ابتلا به سرطان دهان
زمانی که تغییر در ساختار ژنتیکی سلول های بدن باعث شود که رشد و تکثیرشان بدون هیچگونه کنترلی، افزایش یابد، بدن به سرطان مبتلا می شود. با بیشتر شدن تعداد این سلول ها، تومور ها ایجاد می شوند و اگر درمان مناسبی صورت نگیرد، سلول های سرطانی پس از مدتی در بدن پخش می شوند.
حدودا 90٪ از آمار کل سرطانهای دهان، مربوط به سرطان سلول سنگفرشی است. این سرطان در سلول های سنگفرشی که لب ها و قسمت داخلی دهان را تشکیل می دهند، به وجود می آید.
عوامل بالا برنده خطر ابتلا به سرطان دهان
هنوز پزشکان علت دقیق جهش ژنتیکی را نمی دانند؛ اما به نظر می رسد انجام بعضی کارها می تواند خطر ابتلا به این سرطان را بیشتر کند.
طبق تحقیقات انجام شده، مشخص شده است که کارهای زیر خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می دهند:
- استعمال دخانیات یا جویدن تنباکو؛
- استفاده از انفیه (پودری ساخته شده از تنباکو که باعث عطسه می شود)؛
- جویدن آجیل بتل ( میوه محبوب که در مناطقی از جنوب شرقی آسیا کشت و استفاده می شود)؛
- مصرف بیش از حد الکل؛
- ابتلا به عفونت پاپیلومای انسانی (HPV)، مخصوصا نوع 16 ویروس HPV؛
- سابقه ابتلا به سرطان سر و گردن در گذشته.
عوامل دیگری هم وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را بیشتر کنند. این عوامل عبارتند از:
- قرار گرفتن لب ها در معرض نور ماوراء بنفش (اشعه ماوراء بنفش)، لامپ های خورشیدی یا تخت های برنزه کننده؛
- بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)؛
- انجام پرتودرمانی در سر، گردن یا هر دو در گذشته؛
- قرار گرفتن در معرض بعضی از مواد شیمیایی مضر، به ویژه آزبست (پنبه نسوز)، اسید سولفوریک و فرمالدئید؛
- داشتن یک زخم باز که برای مدت زیادی خوب نشده و یا یک آسیب کهنه (برای مثال زخم هایی که از فشردگی دندان ها ایجاد می شوند)؛
- خوردن غذا یا نوشیدنی داغ.
یک رژیم غذایی سالم که سرشار از میوه و سبزیجات است، می تواند تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان دهان را کمتر کند.
تشخیص سرطان دهان
در صورتی که فرد علائم سرطان دهان را داشته باشد، ممکن است پزشک:
- در مورد علائمی که تجربه می کند سؤال بپرسد؛
- دهان را معاینه کند؛
- در مورد سابقه پزشکی بیمار و خانواده اش سؤال بپرسد.
در صورتی که پزشک به وجود سرطان دهان مشکوک باشد، می تواند بیوپسی (نمونه برداری از بافت) را توصیه کند. در این روش مقداری از بافت مشکوک را به وسیله یک سوزن خیلی باریک برمی دارند تا آن را در آزمایشگاه بررسی کنند و از سرطانی بودن یا نبودن آن مطمئن شوند.
یک روش بدون درد بیوپسی برای نمونه برداری از سلول های دهان استفاده از برس است. در این روش برس را بر روی ضایعه می کشند و نمونه را به آزمایشگاه می فرستند.
در صورتی که نتیجه بیوپسی وجود سرطان در دهان را نشان دهد، پزشک مرحله سرطان را تعیین می کند.
آزمایشاتی که برای تعیین مرحله سرطان انجام می شود ؛شامل موارد زیر است:
آندوسکوپی: در این روش پزشک یک لوله نازک را که مجهز به دوربین است، از گلوی بیمار به پایین هدایت می کند تا مطمئن شود که سرطان به گلو سرایت کرده یا خیر و در صورت سرایت، تا چه حد پیشروی کرده است.
تصویربرداری: در این روش از اندام های دیگر (مانند ریه) هم تصویر برداری می کنند تا بررسی کنند که آیا سرطان به قست های دیگر رسیده است یا خیر.
چشم انداز و طول عمر افراد مبتلا به سرطان دهان
اینکه بیمار تا چه حد شانس بهبودی دارد، به مرحله سرطان، قسمتی که تومور در آن جا رشد کرده، سلامت جسمی بیمار و بسیاری از عوامل دیگر بستگی دارد.
انجمن سرطان آمریکا آماری را منتشر کرده که در آن مشخص شده است که میانگین شانس زنده ماندن در طول دوره 5 سال بعد، در افراد مبتلا به سرطان دهان چقدر است:
فقط یک تومور در دهان: زبان: 81% لب: 99% کف دهان: 78%
سرطان متمرکز: زبان: 67% لب: 61% کف دهان: 39%
سرطان منطقه ای: زبان: 39% لب: 24% کف دهان: 19%
سرطان دوردست: زبان: 66% لب: 88% کف دهان: 53%
به غیر از مرحله سرطان عوامل دیگری هم وجود دارند که بر روی شانس بهبودی و درمان تاثیر می گذارند:
- سن بیمار؛
- وضعیت سلامتی بیمار؛
- درجه یا نوع سرطان (بعضی از انواع سرطان ها تهاجمی تر هستند)؛
- دسترسی و توانایی مالی بیمار برای درمان.
پیشگیری
با انجام بعضی اقدامات می توانید احتمال ابتلا به سرطان دهان را کمتر کنید. این کارها عبارتند از:
- هر نوع محصولی را که حاوی تنباکو است، استفاده نکنید.
- تا جای ممکن سعی کنید از مصرف نوشیدنی های حاوی الکل خودداری کنید.
- از جویدن آجیل بتل پرهیز کنید.
- به طور منظم برای انجام چکاپ به دندانپزشکی مراجعه کنید.
- در صورت ایجاد تغییرات در دهانتان با پزشک یا دندانپزشک مشورت کنید.
- واکسن HPV را تزریق کنید (تزریق این واکسن فقط برای جلوگیری از چند نمونه از انواع این ویروس است. برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس، بهتر است رابطه جنسی محافظت شده داشته باشید).
پزشکان شواهدی پیدا کردند که نشان می دهد بین ابتلا به ویروس HPV و سرطان دهان ارتباطی وجود دارد.
سوال:
در صورتی که فردی دائما دچار زخم های دهان شود، آیا به این معنی است که در خطر ابتلا به سرطان دهان قرار دارد؟
پاسخ:
هر زخمی که در دهان به وجود می آید، نشان دهنده سرطان دهان نیست. سرطانی بودن یا نبودن زخم ها، بستگی به علت به وجود آمدن آن ها دارد.
اگر فردی به دلیل ابتلا به ویروس HPV دچار زخم های دهانی شده است، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان دهان قرار دارد. علاوه بر این نوشیدن نوشیدنی های داغ هم باعث ایجاد زخم و تاول می شود که طبق نتایج برخی از مطالعات، این آسیب ها می توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهند.
در صورتی که در مورد احتمال ابتلا به سرطان دهان سوالی دارید و یا زخمی دارید که بعد از چند هفته خوب نشده است، با دکتر سایت ما مشورت کنید.
مطالب مرتبط را حتما مطالعه کنید :
مهمترین علائم سرطان تخمدان ؛ راه های پیشگیری و درمان
سرطان لوزالمعده یا پانکراس – علائم خاموش و روش های پیشگیری و درمان
سرطان معده چه علائمی دارد ؟ دلیل ابتلا ، مراحل و روش های درمان
