بیماری دیسلکسیا ( خوانش پریشی ) چیست و چگونه کنترل میشود؟

بیماری دیسلکسیا ( خوانش پریشی ) نوعی اختلال عصبی است و ارتباطی با سطح هوش افراد ندارد. اختلال در خوانایی مشکل نسبتا رایجی است. برخی متخصصان معتقدند که 5 تا 10 درصد افراد دچار این اختلال هستند؛ اما به نظر برخی دیگر از آن ها، این احتمال تقریبا 17 درصد است.

 بهتر است این بیماری در سنین کمتر تشخیص داده شود. پس از تشخیص زود هنگام، راهنمایی ها و کمک های به موقع می توان عوارض و تاثیرات آن را کمتر کرد.

در این مقاله از دکتر چک دلایل، علائم و نحوه کنترل این بیماری در کودکان و بزرگسالان را بررسی می کنیم، با ما همراه باشید…

بیماری دیسلکسیا چیست؟

دیسلکسیا یک نوع اختلال در یادگیری است که باعث مختل شدن توانایی خواندن و نوشتن می شود. این بیماری بخش هایی از مغز را که مرکز پردازش الگو های گرافیکی و تشخیص صدای حروف است، درگیر می کند و معمولا بر توانایی تشخیص کلمات، املا و هجی کردن حروف و توانایی تطبیق حروف با صداها تاثیر می گذارد.

تاثیرات و علائم دیسلکسیا در افراد مختلف متفاوت است. این افراد معمولا نمی توانند یک متن را خیلی سریع یا بدون اشکال بخوانند و ممکن است آنچه را که می خوانند به درستی متوجه نشوند.

این بیماری مشکلی عصبی است و با ضعیف بودن سطح آموزش یا نوع تعلیم و تربیت افراد ارتباطی ندارد و حتی ممکن است برخی افراد که در یک خانواده هستند را نیز در بر بگیرد.

با این حال اگر افراد مبتلا به این بیماری به درستی راهنمایی شوند و دستورالعمل های مفیدی به آن ها داده شود، می توانند بهتر و راحت تر بخوانند و بنویسند.

در اوایل سال 2018  در آمریکا، 33 لایحه قانونی درمورد بیماری دیسلکسیا معرفی شد که نشان می دهد سازمان های دولتی تلاش می کنند تا بتوانند این بیماری را هرچه سریع تر در کودکان تشخیص دهند و علائم آن را بهتر کنترل کنند.

تشخیص بیماری خوانش پریشی

تشخیص زود هنگام این بیماری در کودکان و افراد جوان راحت تر و سریع تر است. این افراد معممولا از بدو تولد دچار این بیماری بوده اند و در تمام دوران زندگی شان با آن دست و پنجه نرم کرده اند. البته آسیب های مغزی در افراد سالم هم ممکن است باعث بروز این اختلالات شود.

اگر والدین، مربی یا معلم کودک متوجه علائم دیسلکسیا در کودک شدند، باید سریعا او را نزد پزشک یا مشاور درمانی ببرند تا بتوانند با تشخیص زود هنگام این بیماری، علائم آن را کنترل کنند.

تشخیص زود هنگام در کودکان و افراد جوان به آن ها کمک می کند تا راحت تر زندگی کنند و با شرایط این بیماری بهتر کنار بیایند؛ زیرا ممکن است متخصصان تشخیص بدهند که آن ها نیاز به شرایط ویژه ای در مدرسه، کالج و دانشگاه دارند یا باید آموزش های خاصی ببینند تا بتوانند عملکرد بهتری داشته باشند.

حتما بخوانید: تلخی دهان نشان دهنده چه بیماری هاییست و چگونه درمان میشود؟

طبق گفته انجمن بین المللی دیسلکسیا ارزیابی های تشخیصی شامل موارد زیر می باشد:

• سابقه ژنتیکی و خانوادگی یا تولد زودرس؛
• هوش؛
• توانایی مکالمه؛
• توانایی تشخیص کلمات؛
• مهارت های روانی؛
• توانایی درک مطلب؛
• دانش زبانی (دانستن لغات و کلمات)؛
• رمز گشایی کلمات یا توانایی خواندن کلمات جدید از طریق تشخیص صدای حروف؛
• توانایی پردازش آوایی و توانایی مغز در شناختن آوا و صدای کلمات.

در حین ارزیابی سعی می کنند تا عوامل خارجی و غیر مرتبط را مثل: مشکلات بینایی، اختلال شنوایی، آموزش نادرست، مشکلات اقتصادی و اجتماعی نادیده بگیرند و فقط به عوامل بالا توجه کنند.

علائم بیماری دیسلکسیا 

علائم این اختلال ممکن است در هر سنی بروز کند؛ اما شدت آن در دوران کودکی بیشتر است.

دیسلکسیا باعث ایجاد یک سری چالش هایی در زندگی کودک می شود؛ مثلا:

• نقطه اوج رشد:

چنین کودکانی معمولا بعضی مهارت ها را دیر تر از هم سن و سالان خود یاد می گیرند؛ مثل: دوچرخه سواری، سینه خیز رفتن روی زمین، راه رفتن و صحبت کردن.

• توانایی صحبت کردن:

کودکان مبتلا به دیسلکسیا زمان بیشتری نیاز دارند تا بتوانند صحبت کنند. کلمات را اشتباه تلفظ می کنند. قافیه جملات را به درستی متوجه نمی شوند و نمی توانند تفاوت بین صدا های مختلف کلمات را تشخیص دهند.

• توانایی خواندن:

ممکن است علائم دیسلکسیا در اوایل دوره پیش دبستانی بروز کند و کودک در تشخیص صدای کلمات و تطابق صدا ها با حروف دچار مشکل شود.

البته گاهی اوقات وقتی این گونه افراد در اوایل جوانی شروع به یادگیری برخی مهارت های پیچیده می کنند، این علائم بروز می کنند. در چنین شرایطی فرد دچار مشکلاتی در برخی زمینه ها می شود؛ مثلا:

• مشکلاتی در زمینه دستور زبان؛
• درک مطلب؛
• تسلط در خواندن؛
  تشخیص ساختار جملات؛
• تسلط در نوشتن.

گاهی اوقات کودکان از خواندن مطالب یا انجام کار های مشابه اجتناب می کنند که معمولا معلمان راحت تر متوجه این علائم می شوند.

• توانایی نوشتن:

دیسلکسیا باعث می شود تا افراد گاهی کلمات و جملاتی که می نویسند را به درستی متوجه نشوند. گاهی اوقات کودکان مبتلا، طبق الگوهای تعیین شده ی آموزشی پیش نمی روند؛ مثلا: ممکن است هجی کردن یک کلمه را یاد بگیرند، اما روز بعد آن را فراموش کنند.

• تشخیص کلمات:

تشخیص کلماتی که مثل هم خوانده می شود ولی شبیه به هم نیستند. مثلا: اگر کلمه “خواهر”” را در نظر بگیریم، فرد مبتلا به اختلال خواندن این کلمه را همان طور که می خواند یعنی به صورت «خاهر» می نویسد.

• مجموعه ای از داده ها:

کودکان مبتلا به دیسلکسیا برای یادگیری حروف الفبا به زمان بیشتری نیاز دارند. آن ها معمولا حروف الفبا را اشتباه تلفظ می کنند. حتی ممکن است در به خاطر سپردن روز های هفته، ماه های سال، رنگ ها و حفظ کردن جدول ضرب و ریاضیات با مشکل مواجه شوند.

این افراد معمولا در مقایسه با هم سن و سالان خود ناهماهنگی بیشتری دارند. مثلا: گرفتن یک توپ برایشان دشوار است یا گاهی در تشخیص جهت های چپ و راست اشتباه می کنند.

البته ناهماهنگی چشم ها هم ممکن است یکی از علائم دیسلکسیا باشد. هرچند احتمال دارد که مشکلات عصبی دیگری هم باعث ناهماهنگی چشم ها باشند.

• تمرکز:

این افراد معمولا به سختی می توانند تمرکز کنند. دلیل این موضوع خستگی ذهنشان است. آن ها بیشتر از دیگران برای خواندن و نوشتن انرژی صرف می کنند؛ به همین دلیل مغز شان زود تر خسته می شود و نمی توانند به خوبی تمرکز کنند.

احتمال بروز یک نوع اختلال بیش فعالی و داشتن احساس کمبود توجه (ADHA) در کودکان مبتلا به این بیماری بیشتر از کودکان عادی است. طبق آمار حدودا 30 درصد مبتلایان به دیسلکسیا دچار اختلال (ADHD) هستند.

• ایده پردازی های متوالی:

چنین افرادی ممکن است به طور متوالی ایده پردازی های نامربوط و غیر منطقی داشته باشند.

• بیماری های خود ایمنی:

احتمال ابتلا به بیماری های خود ایمنی مثل: آلرژی فصلی، آسم و اگزما در مبتلایان به دیسلکسیا بیشتر است.

کنترل علائم بیماری دیسلکسیا

این بیماری هیچ درمانی ندارد؛ اما با چند روش ساده می توان تا حدودی علائم آن را  کنترل کرد و کار های روزمره را راحت تر انجام داد.

این اختلال در افراد مختلف علائم متفاوتی دارد؛ اما بیشتر افراد سعی می کنند تا با این مسئله کنار بیایند و راهی برای کنترل آن پیدا کنند تا بتوانند بیشتر پیشرفت کنند.

البته اگر این بیماری از همان ابتدا و در زمان کودکی تشخیص داده شود، کنترل آن آسان تر است. کنترل علائم دیسلکسیا در کودکان شامل موارد زیر می باشد:

• ارزیابی نیازهای فردی:

این کار به معلمان کمک می کند تا بتوانند یک برنامه هدفمند برای کودک داشته باشند.

• ابزار های یادگیری تطبیقی:

چنین کودکانی معمولا از سایر حواس خود برای یادگیری استفاده می کنند؛ مثل: بینایی، شنوایی و لامسه.

• راهنمایی و پشتیبانی:

 مشاوره کمک می کند تا جنبه های منفی این بیماری، عزت نفس این کودکان را کمتر تحت تأثیر قرار دهند و آن ها را دچار کمبود اعتماد به نفس نکنند. راه های دیگری هم برای کمک و پشتیبانی از این کودکان وجود دارد؛ مثلا اختصاص دادن وقت بیشتر برای امتحانات آن ها.

حتما بخوانید: علائم بیماری آرنج تنیس بازان چیست؟ علت ابتلا، تشخیص، پیشگیری و درمان

• ارزیابی مداوم:

کمک کردن و پشتیبانی از طریق راهکارهای مقابله ای یا معرفی مکان هایی که امکانات بیشتری برای کمک به بیماران در اختیار شان می گذارند، هم ممکن است مفید باشد. این اقدامات باعث می شود تا بیمار راحت تر بتواند با محیط کاری و آموزشی وفق پیدا کند.

مرکز خلاقیت و درمان دیسلکسیا دانشگاه« Yale» روش های مطالعه خاصی به این بیماران پیشنهاد داده است:

•  مدیریت زمان: مثلا این که بهتر است یک پروژه بزرگ را به چند پروژه کوچک تقسیم کنند تا راحت تر تکمیل شود. یا این که می توانند قبل از شروع کار اصلی یک پیش نویس از آن کار تهیه کنند؛

• استفاده از فلش کارت ها و نرم افزار های تبدیل متن به صدا؛

• نوت برداری های مخصوص با استفاده از ماژیک ها و یا کد گذاری های رنگی؛

• کار کردن در یک محیط آرام و بدون سر و صدا (در صورت لزوم می توان از هدفون و گوش گیر استفاده کرد).

این کار ها باعث می شوند تا حواس بیمار کمتر پرت شود و راحت تر تمرکز کند.

دلایل بروز این اختلال

محققان هنوز مطمئن نیستند که چرا برخی افراد دچار این اختلال می شوند؛ اما به احتمال زیاد علت آن ژنتیکی است. زیرا معمولا در یک خانواده چندین فرد مبتلا وجود دارد. برخی محققان نیز تغییرات ژن DCDC2 را عامل بروز این بیماری می دانند. این اختلال معمولا از بدو تولد بروز می کند؛ اما گاهی اوقات هم آسیب های مغزی مثل سکته باعث بروز آن می شود.

بزرگسالان و کودکان

علائم دیسلکسیا با افزایش سن تغییر می کند. در اینجا به برخی از این موارد اشاره شده است:

علائم دیسلکسیا در کودکان (قبل از شروع مدرسه):

• دیرتر از حد معمول شروع به صحبت کردن می کنند و یا کلمات را اشتباه تلفظ می کنند.
• در تشخیص ساختار و انتخاب کلمات مشکل دارند. کلمات با صداهای مشابه را تشخیص نمی دهند.
• ممکن است در به خاطر سپردن الفبا، نام رنگ ها و شماره ها ضعیف باشند.

علائم دیسلکسیا در کودکان (زمانی که به مدرسه می روند):

• توانایی خواندن آن ها نسبت به کودکان دیگر ضعیف تر است؛
• در پردازش و یاد آوری اطلاعات و الگو های آموزشی دچار مشکل می شوند؛
• صدای کلمات و حروف نا آشنا را تشخیص نمی دهند؛
• کندتر از بقیه می نویسند و می خوانند؛
• از خواندن و کار های مشابه آن اجتناب می کنند.

علائم دیسلکسیا در نوجوانان و بزرگسالان:

• متون را نمی توانند با صدای بلند بخوانند؛
• کند تر از حالت عادی می نویسند و می خوانند؛
• با املا و هجی کردن کلمات مشکل دارند؛
• کلمات را غلط تلفظ می کنند؛
• در به یاد آوردن نام اشیاء یا کلمات مربوط به موضوعی خاص مشکل دارند؛
• در یاد گیری زبان جدید، انجام مسائل ریاضی و حفظ کردن متن ها دچار مشکل می شوند؛
• به سختی می توانند یک مطلب را خلاصه نویسی کنند.

انواع دیسلکسیا

انواع بیماری های دیسلکسیا هنوز به طور دقیق مشخص نشده است؛ اما محققان همچنان در حال بررسی علائم خاصی هستند که ممکن است در بیماران بروز کند. 

شناخت مشکلات بیماران باعث می شود تا کمک کردن و راهنمایی آن ها، بهتر و راحت تر انجام شود. برخی تجربیات بیماران از انواع دیسلکسی در اینجا آورده شده است:

• اختلال در واج شناسی کلمات:

به این نوع از دیسلکسیا، اختلال شنوایی هم می گویند. در این نوع اختلال بیمار در واج شناسی و شکستن کلمات به حروف کوچک تر به مشکل بر می خورد. در واقع نمی تواند صدای حروف و کلمات را با فرم نوشتاری آن تطبیق دهد.

• دیسلکسی سطحی:

نوعی اختلال بینایی است که بیمار در یادگیری بصری و به یاد آوردن کلمات دچار مشکل می شود و نمی تواند کلمات را به خوبی ببیند یا به خاطر بسپارد.

• عدم توانایی در نام بردن سریع کلمات:

در این حالت بیمار با دیدن شماره ها یا کلمات نوشته شده در متن، نمی تواند آن ها را به سرعت و پشت سر هم بازگو کند.

• دیسلکسی شدید:

در این نوع اختلال بیمار نمی تواند به راحتی صدای کلمات و شماره ها را از فرم نوشتاری آن ها جدا کند.

یکی از علائم مشترک بین انواع دیسلکسیا، دیسلکسی جهت دار است. به این معنی که بیمار در خواندن از سمت چپ به راست مشکل دارد.

حتما بخوانید: علت قند خون بالا چیست و چگونه میتوان آن را پایین آورد؟

اگر فرد فقط در حل مسائل ریاضی و اعداد دچار مشکل شود، به آن دیسکالکولی (dyscalculia) می گویند که ممکن است یکی از علائم دیسلکسیا باشد یا این که به طور کاملا مستقل، بروز کند.

خلاصه مطلب

این بیماری نوعی اختلال است که در آن، خواندن و نوشتن فرد مختل می شود. هنوز درمان مشخصی ندارد؛ اما با استفاده از برخی روش ها و ابزار های یادگیری، می توان علائم و شدت آن را کنترل کرد.

شرایط زندگی این بیماران با شرایط افراد عادی متفاوت است؛ اما در صورتی که بیماری آن ها به موقع تشخیص داده شود و والدین و مربی به خوبی آن ها را راهنمایی کنند، این گونه افراد هم می توانند مثل بقیه افراد زندگی کنند.

منبع: medicalnewstoday