شاید تعداد کمی از خوانندگان این نوشتار پیش از این با عنوان کیست برانکیال مواجه شده باشند. در این مقاله به این مطلب پرداخته شده است که کیست برانکیال چیست. پس از آن به توضیحات بیشتر درباره این مشکل ارائه خواهد شد.
کیست برانکیال چیست؟
علل ایجاد کیست شکاف برانکیال
انواع کیست برانکیال
علائم کیست برانکیال
چگونه یک پزشک معالج وجود کیست شکاف برانکیال را تشخیص می دهد؟
با گزینه های موجود برای درمان کیست برانکیال آشنا شوید
نتایج درازمدت درمان کیست برانکیال
کیست برانکیال چیست؟
کیست برانکیال یا شاید درست تر باشد گفته شود کیست شکاف برانکیال که به کیست گردن هم در بین مردم معروف است از یک نقص مادرزادی آغاز می شود. کیست برانکیال به صورت یک یا چند توده در گردن یا زیر استخوان ترقوه مشاهده می شود. این کیست ممکن است در یک طرف گردن یا در هر دو طرف گردن تظاهر یابد. گاهی اوقات ممکن است از این نوع نقص مادرزادی تحت عنوان زوائد شکاف برانکیال هم نام برده شود.
در زبان انگلیسی از این بیماری تحت عناوین زیر یاد می شود:
- Branchial cyst
- Branchial cleft cyst
- Branchial cleft remnant
هر سه عبارت انگلیسی فوق معادل یکدیگر هستند و نام های گوناگونی محسوب می شوند که برای یک مشکل مادرزادی کاربرد دارند.
همان طور که از عبارت «مشکل مادرزادی» بر می آید، کیست برانکیال به دلیل یک اختلال رشد و نمو در بافت های گردن یا محدوده ترقوه جنین پیش می آید. بافتی که در جنین مسوول ایجاد بافت های گردن و محدوده ترقوه است، با نام شکاف برانکیال شناخته می شود.
اگر شکاف برانکیال در یک یا دو طرف گردن به طور طبیعی رشد نکند و بسته نشود، به صورت مدخل هایی نابجا در یک یا دو طرف گردن کودک تظاهر پیدا می کند. بنابراین مشخص است که سن تشخیص این بیماری مادرزادی در سنین پایین است.
گاهی روی این مدخل ها و حفره های نابجا با پوست یا بافتی مشابه پوشیده شده است. ترشحاتی که توسط بافت های طبیعی بدن تولید می شود، ممکن است در این محل ها تجمع یابند. در این صورت، کیست برانکیال یا کیست گردنی شکل می گیرد. برای این کیست ممکن است هر اتفاقی بیفتد. به عنوان نمونه، در برخی کودکان ممکن است این کیست های برانکیال عفونی شوند. عفونت در کیست برانکیال می تواند باعث علائم متفاوتی در بیماران مختلف شود. همچنین در برخی از کودکان این کیست به بیرون سر باز می کند و ترشحات آن روی پوست روان می شوند.
در بخش بعدی این مقاله درباره علل پیدایش کیست برانکیال توضیحات لازم ارائه شده است.
مقالات مفید: جراحی غده پاروتید و درمان سرطان غده پاروتید
علل ایجاد کیست شکاف برانکیال
در بخش پیشین گفته شد که کیست برانکیال از یک نقص مادرزادی در رشد و نمو طبیعی بافت گردن در دوران جنینی آغاز می شود. بخش عمده ساختارهای اصلی گردن در طول هفته پنجم پس از شکل گیری جنین ایجاد می شوند. در طول این زمان، پنج گروه از بافت ها به حالت باند مانند به وجود می آیند. با توجه به شکل خاص این بافت های که به حالت قوسی و موازی هم قرار دارند، از عبارت قوس های حلقی یا در زبان انگلیسی pharyngeal arches از آنها نام برده می شود.
ساختارهای موسوم به قوس حلقی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند. چرا؟ این قوس ها مسوول تشکیل بافت هایی هستند که در آینده اجزای گوناگون محدوده گردن و ترقوه را شکل می بخشند و عبارتند از:
- غضروف ها
- استخوان ها
- رگ های خونی
- ماهیچه ها
اگر این قوس های حلقی دچار اختلال شدید در رشد شوند، بافت های گردن دچار نواقص بسیار عمده در رشد و نمو می شوند و نواقص مادرزادی متعددی در گردن رخ می دهد.
اگر قوس های گردنی که مسوول ایجاد بافت های حلق و گردن هستند به خوبی رشد نکنند، حفره ها یا بهتر است گفته شود مدخل های نابجایی در سطح گردن به وجود می آید. همان طور که پیش از این هم ذکر شد، ترشحات طبیعی بدن ممکن است در این حفرات تجمع پیدا کنند و باعث ایجاد کیست برانکیال شوند. اگر این مدخل ها با هیچ لایه ای پوشیده نشده باشد و ترشحات به بیرون راه پیدا کند به جای آن که به آنها کیست برانکیال اطلاق شود، نام سینوس برانکیال برای آن به کار می رود.
کیست برانکیال هم گاهی ممکن است به بیرون سر باز کند و ترشحات خود را روی پوست گردن آزاد نماید. اما سرنوشت همه کیست های گردن این چنین نیست. برخی از کیست های برانکیال ممکن است عفونی شوند. در ادامه این مطلب با انواع گوناگون کیست برانکیال آشنا خواهید شد.
انواع کیست برانکیال
همان گونه که گفته شد، پنج قوس حلقی در دوران جنینی وجود دارند که بافت گردن از بالا تا پایین و حتی ترقوه را به تدریج شکل می دهند. بر اساس این که اختلال رشد و نمو کدام یک از این قوس ها در گیر کند، کیست های برانکیال را انواع گوناگونی تقسیم بندی کرده اند که در این جا به یکی از انواع تقسیم بندی کیست های برانکیال پرداخته شده است. کیست های برانکیال را بر اساس این که اختلال رشد کدام قوس حلقی را درگیر کرده است، به انواع زیر تقسیم می کنند:
- ناهنجاری های ناشی از اختلال در رشد و نمو قوس حلقی نخست: در این حالت کیست ها یا سینوس های برانکیال در بالاترین موقعیت ممکن قرار دارند. در صورت وجود اختلال در رشد قوس حلقی نخست، ضایعات برانکیال در اطراف لاله گوش یا زیر فک ظاهر می شوند. در این موارد، اگر ضایعه به صورت سینوس باشد، بازشدگی به سطح پوست در زیر فک تحتانی و بالای حنجره به طور معمول، قرار دارد. لازم به ذکر است که این نوع از کیست یا سینوس برانکیال نادر است و کمتر در کودکان دیده می شود.
- ناهنجاری های ناشی از اختلال در رشد و نمو قوس حلقی دوم: همان طور که انتظار می رود، این اختلال باعث بروز ضایعات در نواحی پایین ترنسبت به حالت قبل می شود. به عبارت دیگر، ضایعات ناشی از اختلال رشد این بخش کمی پایین تر از فک ممکن است در گردن ظاهر شود. در این حالت یک برجستگی در ناحیه های میانی گردن یا یک بازشدگی و مدخل غیرطبیعی در گردن ممکن است حس شود. ضایعات ناشی از اختلال رشد در قوس حلقی دوم به طور معمول پس از ده سالگی بارز می شود. قابل ذکر است که این نوع کیست برانکیال شایع ترین نوع آن، در بین انواع ضایعات گردنی به شمار می رود.
- ناهنجاری های ناشی از اختلال در رشد و نمو قوس حلقی سوم: ضایعات ناشی از این اختلال بیشتر در محدوده غده تیروئید دیده خواهد شد. به عبارت دیگر، این ضایعات در سطحی پایین تر از ضایعات قبلی خواهند بود و می توان گفت در میانه گردن ممکن است دیده شوند. خوشبختانه این نوع از کیست های برانکیال که حاصل اختلال رشد و نمو قوس حلقی سوم هستند، بسیار به ندرت دیده می شوند.
- ناهنجاری های ناشی از اختلال در رشد و نمو قوس حلقی چهارم: این نوع از ضایعات در نواحی پایینی گردن یا پایین تر از گردن اتفاق می افتند. ضایعات برانکیال این دسته هم بسیار نادر ممکن است در کودکان به چشم بیایند.
شاید اکنون وقت آن فرا رسیده باشد که به پرسشی که در عنوان مقاله مطرح شده بود، پاسخ گفته شود: آیا کیست برانکیال خطرناک است؟ حتما تاکنون خوانندگان گرامی متوجه شده اند که در بیشتر موارد، و در اکثر کسانی که به ضایعات برانکیال، شامل کیست یا سینوس برانکیال مبتلا هستند، پاسخ منفی است. به عبارت دیگر، کیست ممکن است سر باز کند و ترشحات آن باعث ایجاد التهاب یا سایر مشکلات برای پوست آن ناحیه شود، یا کیست ممکن است عفونی شود، ورم کند و باعث ایجاد مشکلات ناراحت کننده ای برای تنفس یا بلع غذا شود اما به طور کلی کیست برانکیال یک بیماری و یک نقیصه مادرزادی خطرناک به شمار نمی رود. احتمال بسیار کمی وجود دارد که سلول های موجود در محل کیست برانکیال در سنین بزرگسالی بدخیم شوند و در واقع، یک توده سرطانی و بدخیم و در محل کیست برانکیال به وجود بیاید. باید در نظر داشته باشید که احتمال ایجاد توده سرطانی در محل کیست برانکیال بسیار کم است.
علائم کیست برانکیال
کسیت شکاف برانکیال به طور معمول درد ندارد. در صورتی کیست برانکیال دردناک می شود، که محتویات آن با یک عامل عفونی مانند یک نوع باکتری، دچار عفونت بشوند. به طور کلی، علائم ضایعات برانکیال مانند کیست برانکیال به شرح زیر هستند:
- یک برجستگی، توده یا ضایعه روی پوست کودک در ناحیه گردن، روی شانه یا کمی پایین تر از استخوان ترقوه
- خیس شدن و خروج ترشحات در ناحیه گردن کودک
- تورم و دردناک شدن ناحیه ای خاص در گردن کودک که به طور معمول، به طور همزمان با عفونت های تنفسی فوقانی (مانند عفونت حلق و بینی) رخ می دهد.
اگر در یک کودک علائم بالا به چشم می خورد و شک به احتمال کیست یا سینوس برانکیال در یک کودک وجود دارد، بهتر است کودک توسط یک پزشک معالج معاینه و بررسی شود. دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش، معاینه و درمان بیماران مبتلا به کیست برانکیال در کلینیک خود واقع در تهران هستند.
چگونه یک پزشک معالج وجود کیست شکاف برانکیال را تشخیص می دهد؟
در بیشتر اوقات، پزشک هنگام معاینه کودک به شواهدی برخورد می کند که تشخیص کیست برانکیال را مطح می سازد. برای قطعی ساختن این تشخیص به خصوص تعیین دقیق اندازه و محل استقرار کیست برانکیال، پزشک معالج تصویربرداری پزشکی درخواست می نماید. انواع اسکن های پزشکی با استفاده از ام آر آی یا سی تی اسکن از مهم ترین انواع روش هایی هستند که برای این کار مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین گاهی سونوگرافی (تصویربرداری با استفاده از امواج فراصوتی) هم در تشخیص این بیماری مفید واقع می شود.
اما برای مسجل شدن تشخیص کیست برانکیال نمونه برداری لازم است، صورت پذیرد. برای این کار، با یک سر سوزن باریک که به سرنگ متصل است به داخل کیست برانکیال وارد می شوند و سپس مقداری از مایع داخل کیست را به درون سرنگ می کشند. محتویات این سرنگ برای بررسی زیر میکروسکوپ توسط پزشک متخصص آسیب شناسی پزشکی (یا به زبان انگلیسی پاتولوژیست) به آزمایشگاه طبی فرستاده می شود.
در برخی حالت ها ممکن است لازم شود یک نمونه برداری طی عمل جراحی انجام پذیرد. در این حالت بنا به صلاحدید پزشک فوق تخصص جراحی گوش و حلق و بینی بخشی یا همه ضایعه از بدن خارج می شود و برای بررسی زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه آسیب شناسی پزشکی فرستاده می شود.
با گزینه های موجود برای درمان کیست برانکیال آشنا شوید
تردیدی نیست که اگر علائم عفونت در کودک وجود داشته باشد، پزشک معالج به طور حتم برای او داروی آنتی بیوتیک مناسب را تجویز می کند. به طور معمول برای بهبود عفونت در کیست برانکیال بهتر است مایع داخل کیست تخلیه شود. بنابراین پزشک ممکن است نسبت به تخلیه محتویات کیست هم اقدام نماید. بدنی ترتیب تاثیر آنتی بیوتیک در درمان عفونت، تسریع می شود.
احتمال عود عفونت بسیار زیاد است. پزشک معالج برای پیشگیری از عفونت مجدد برداشتن کیست از راه عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. در بیشتر بیماران، این امکان وجود دارد که طی یک عمل جراحی در مراکز جراحی محدود این کار صورت پذیرد. در این صورت، باید در انتظار یک عمل جراحی کوچک بود. به طور معمول کودک در مدت کوتاهی پس از پایان عمل جراحی مرخص شده و راهی خانه می شود.
در بیشتر موارد، برای انجام عمل جراحی خارج ساختن کیست برانکیال از گردن، از بیهوشی عمومی استفاده می شود. بیهوشی عمومی نه تنها کودک را در مدت عمل جراحی در خوابی عمیق نگه می دارد بلکه باعث می شود کودک هیچ دردی را در موقع عمل جراحی تجربه نکند.
در بیشتر موارد، کودک تا چندین روز نباید استحمام نماید. همچنین ممکن است پزشک از والدین بخواهد که اجازه ندهند کودک تا چندین روز فعالیت زیاد مانند بازی داشته باشد.
به طور معمول، 5 تا 7 روز پس از عمل جراحی پانسمان برداشته می شود و بیمار دیگر به پانسمان نیاز ندارد.
https://www.massgeneral.org/children/branchial-cleft-cyst/diagnosis-treatment
