علت گرفتگی ساق پا در دوران بارداری و روش های درمان خانگی

دوران بارداری آنطور که می گویند هم گل و بلبل نیست! قطعا شنیده ایم که می گویند این دوران خیلی زیبا است اما چیزی نمی گذرد که این زیبایی از بین رفته و جای خود را به حالت تهوع صبحگاهی و ترش کردن معده می دهد. و درست همان موقع که فکر می کنید تمام این مسائل از بین رفته اند و حال تان خوب شده است، نوبت به گرفتگی ساق پا در بارداری می رسد!

گرفتگی ساق پا، و به طور کلی پا، از علایم رایج در دوران بارداری است که معمولا در سه ماهه دوم و سوم بارداری شروع می شود. در اصل نیمی از خانم های باردار از سه ماهه سوم بارداری این نشانه را تجربه می کنند.

احتمالا عمدتا شب ها ساق پایتان می گیرد. تعدادی از خانم ها هم بعد از نشستن برای مدت طولانی با این نشانه روبرو می شوند.

ممکن نیست که کاملا از شر گرفتگی ساق پا خلاص شوید. اما با انجام کارهای پیشگیرانه مثل کشیدن پا، داشتن فعالیت جسمانی و نوشیدن فراوان مایعات می توانید از بروز این علامت پیشگیری کنید.

در این مقاله از سایت دکتر چک به بررسی علت های گرفتگی ساق پا در دوران بارداری، راهکارهای مفید برای برطرف کردن این وضعیت و زمان مراجعه به پزشک می پردازیم.

علت های گرفتگی ساق پا در دوران بارداری

با بررسی علت های گرفتگی ساق پا در این دوران شروع می کنیم.

تغییر در گردش خون

جریان خون در دوران بارداری آهسته می شود؛ این مورد کاملا طبیعی است و مسئله نگران کننده ای نیست. همان طور که خودتان هم می توانید حدس بزنید، علت آن زیاد شدن فعالیت هورمون ها در دوران بارداری است.

در سه ماهه های دوم و سوم، میزان خون نیز زیاد می شود و از این رو، سرعت گردش خون را کم می کند. در این حالت، پاها متورم شده و ساق پا می گیرد.

چندین نکته برای بالا بردن گردش خون در دوران بارداری

با رعایت این چند مورد می توانید گردش خون در پا را بیشتر کرده و به طبع آن تا حدودی از شر گرفتگی ساق پا خلاص شوید:

• روی پهلوی چپ بخوابید.
• هر موقع که می توانید پاها را در بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
• شب ها یک بالش زیر یا میان پاها بگذارید.
• در طول روز، برای مدت یک یا دو ساعت از جای خود بلند شده و کمی پیاده روی کنید؛ به ویژه اگر شغل تان به این صورت است که باید تمام ساعت کار را پشت میز بنشینید.

از دست رفتن آب بدن

در دوران بارداری باید به طور متوسط روزانه بین هشت تا دوازده لیوان آب بنوشید. حواس تان به علائم کم شدن آب در بدن باشد، مثل زرد رنگ شدن ادرار (ادرار باید بی رنگ یا نزدیک به بی رنگ باشد).

وقتی میزان آب در بدن کم می شود، هم باعث گرفتگی پا شده هم آن را بدتر می شود. اگر شما هم گرفتگی ساق پا را تجربه کرده اید و حالا به دنبال راهکار برای برطرف کردن آن هستید، توصیه می کنیم روزانه بیشتر آب بنوشید.

زیاد شدن وزن

بزرگ شدن جنین به اعصاب و رگ های خونی، از جمله رگ های خونی در قسمت پا، فشار وارد می کند. به همین خاطر است که مادامی که روزهای بیشتری از بارداری را سپری می کنید، به ویژه در سه ماهه سوم بارداری، بیشتر دچار گرفتگی ساق پا می شوید.

در دوران بارداری سعی کنید همواره وزن تان از حد سالم و طبیعی بیشتر نشود و فعالیت بدنی داشته باشید. اگر از این بابت نگران هستید با دکتر خود مشورت کنید.

خستگی مفرط

احساس خستگی داشتن در دوران بارداری کاملا طبیعی است زیرا یک جنین در وجودتان در حال رشد است! به ویژه وقتی در سه ماهه دوم و سوم بارداری وزن تان هم بیشتر می شود، بیشتر دچار خستگی می شوید.

همزمان که فشار زیاد شده و ماهیچه ها خسته می شوند، با گرفتگی ساق پا هم مواجه می شوید.

برای این که گرفتگی ساق پا ناشی از احساس خستگی مفرط را برطرف کنید، آب فراوان بنوشید، در طول روز پیاده روی کنید و قبل از خواب پاهایتان را بکشید تا دچار این وضعیت نشوید.

کم شدن میزان کلسیم یا منیزیم در بدن

یکی دیگر از دلایل گرفتگی ساق پا در دوران بارداری، کمبود میزان کلسیم یا منیزیم در بدن است. وقتی میزان کلسیم یا منیزیم در رژیم غذایی کم باشد، با این وضع مواجه می شوید.

اما اگر ویتامین های مخصوص دوران بارداری را مصرف کنید، نیازی به مصرف مکمل های غذایی دیگر نمی باشد.

اگر فکر می کنید میزان کلسیم یا منیزیم دریافتی از رژیم غذایی تان کم است، توصیه می کنیم با دکتر خود مشورت کنید.

از آن جایی که به طور منظم باید به پزشک مراجعه کرده، معاینه شوید و آزمایش دهید، کم شدن میزان این مواد معدنی در بدن فورا مشخص شده و نیازی به نگرانی نیست.

لخته شدن خون

ممکن است خون ترومبوز سیاهرگی عمقی در پاها، ران یا لگن لخته شود. خانم های باردار پنج تا ده برابر بیشتر از خانم های دیگر در معرض لخته شدن خون ترومبوز سیاهرگی عمقی قرار دارند.

البته نیازی نیست از این مسئله نگران شوید. توصیه می کنیم روزانه کمی پیاده روی کنید. نمی گوییم در دوی ماراتون شرکت کنید اما بهترین راه برای پیشگیری از لخته شدن خون ترومبوز سیاهرگی عمقی در دوران بارداری، داشتن چند ساعت فعالیت بدنی روزانه است.

اگر کارتان به نحوی است که باید ساعت های طولانی پشت میز بنشینید، می توانید آلارم موبایل را تنظیم کرده تا سر ساعت های مشخصی زنگ خورده و قدم زدن را به شما یادآوری کند.

بهتر است این روزها میزان مصرف مایعات را بیشتر کنید. علائم ناشی از لخته شدن خون مشابه با گرفتگی ساق پا هستند اما لخته شدن خون ترومبوز سیاهرگی عمقی یک مسئله اورژانسی محسوب می شود.

اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید باید فورا به مراکز درمانی بروید:

• وقتی که ایستاده اید یا راه می روید، درد شدیدی را در قسمت پاها احساس می کنید.
• التهاب شدید.
• ناحیه نزدیک به موضع آسیب دیده گرم شده است.

نکاتی برای درمان گرفتگی ساق پا در دوران بارداری در خانه

از آن جایی که گرفتگی ساق پا در این دوران حسابی می تواند آزار دهنده باشید، می تواند برای کاهش درد این کارها را در خانه انجام دهید:

• ماهیچه ای که گرفته است و ماهیچه های نزدیک به موضع را ماساژ دهید تا جریان خون، اکسیژن و مواد مغذی به سمت ماهیچه حرکت کند.
• تا وقتی که گرفتگی ساق پا از بین برود، پا را به آرامی بکشید. با این کار فیبرهای ماهیچه کشیده شده و باعث می شود میزان ذخیره اکسیژن در این قسمت دوباره به وضع طبیعی بازگردد.
• روی ماهیچه ای که گرفته است، یخ قرار دهید تا درد آن کمتر شود و برای این که ماهیچه آرام شده و جریان خون بیشتر شود هم می توانید کمپرس آب گرم قرار دهید.
• ماهیچه ای که گرفته است را در آب با مقداری نمک اپسوم قرار دهید. وقتی این نمک در آب حل می شود، منیزیم از آن آزاد شده و نقشی مهم در برطرف کردن گرفتگی ساق پا بازی می کند.
• فعالیت کنید. داشتن فعالیت های بدنی مستمر در دوران بارداری، جلوی گرفتگی ساق پا را می گیرد. سعی کنید در طول روز برای چند دقیقه هم که شده حتی در خانه قدم بزنید. پیش از شروع هر برنامه ورزشی باید ابتدا با دکتر خود مشورت کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شب ها به خاطر گرفتگی ساق پا از خواب بیدار می شوید و تمام راهکارهای خانگی که توصیه کردیم را امتحان کردید اما نتیجه نگرفتید، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید. پزشک برای این که خواب راحت تری داشته باشید و درد کمتر شود، چندین دارو تجویز می کند.

اگر هر کدام از این نشانه ها را در خود مشاهده کردید، باید فورا به بیمارستان بروید:

• پا درد شدید در موقع ایستادن.
• گرفتگی ساق پا که بدتر شده، شدید یا ادامه دار باشد.
• ورم کردن پاها.
• ایجاد لکه های قرمز روی پا که دمایشان بیشتر است.
• بزرگ شدن رگ های خونی در پا.

درمان خانگی پا درد در بارداری

در این مقاله از دکترچک به 10 روش خانگی برای رفع گرفتگی عضلات پا و همچنین درد پا در بارداری اشاره می‌کنیم:

۱. پیاده‌روی یا کش دادن پاها

اگر شب‌ها قبل از خواب کمی حرکات کششی انجام دهید، از گرفتگی شدید پاها جلوگیری می‌کنید؛ حتی در دوران بارداری هم سعی کنید این کار را انجام دهید. به محض اینکه با این مشکل رو‌به‌رو شدید، پاهای‌تان را کش و قوس دهید و این کار را مرتبا تکرار کنید؛ تا ساق پای‌تان دچار گرفتگی نشود.

همچنین، می‌توانید روی یک سطح تخت بایستید. انگشتان پاهایتان را بالا نگه دارید و عضلات پشت پای‌تان را کش بدهید. به همین ترتیب، گرفتگی عضلات پایتان قطع می‌شود. اگر به تعادل بیشتری نیاز دارید، روی یک شی‌ء قرار بگیرید. سپس محل گرفتگی را به‌ آرامی ماساژ دهید تا عضلات پایتان آرام شوند.

سعی کنید قبل از خواب ، قبل و بعد از ورزش کردن حرکات کششی انجام دهید. برای انجام حرکات کششی هیچ‌وقت به پشت دراز نکشید!

فعالیت‌های فیزیکی را ترک نکنید. تا می‌توانید پیاده‌روی کنید. درست است که پیاده‌روی باعث می‌شود بدن‌تان کمی درد بگیرد، ولی سعی کنید آن را تحمل کرده و روزی چند دقیقه پیاده‌روی کنید. بعد از این کار، احساس خیلی خوبی به شما دست می‌دهد و به مرور دردتان کمتر می‌شود.

زمانی که پیاده‌روی می‌کنید، یک پیغام به مغز شما ارسال می‌شود که عضلات باید بعد از کار کردن، استراحت کنند. همین پیغام باعث می‌شود ،عضلات پا آزاد شوند و خیلی زود ناراحتی‌تان برطرف شود.

۲. کمپرس یخ برای درمان پا درد در بارداری

هر زمانی که گرفتگی عضلات و پا درد در بارداری به سراغ‌تان آمد، یک کمپرس یخ روی محل گرفتگی قرار دهید تا تأثیر آن را ببینید. دمای پایین، درد را بی‌حس می‌کند، التهاب را کاهش می‌دهد و به عضلات اجازه استراحت می‌دهد. علاوه بر این، رگ‌های خونی منقبض می‌شوند و درد عضلات کاهش می‌یابد.

• چند تکه یخ را در یک حوله نازک قرار دهید و برای ۱۵ دقیقه ، آن را روی محل گرفتگی بگذارید. هر دو ساعت یک بار این کار را تکرار کنید.
• حمام آب سرد در این مورد به شما کمک بسیاری خواهد کرد.

۳. کمپرس گرم برای درمان پا درد در بارداری

کمپرس گرم هم ، گرفتگی عضلات را رفع می‌کند. گرمای کمپرس عضلات را آرام و به کاهش درد، سفتی و گرفتگی عضلات کمک می‌کند. همچنین، گردش خون را بالا می‌برد و خیلی سریع درد را تسکین می‌دهد.

• یک کیسه آب داغ را روی محل گرفتگی قرار دهید. تا زمانی که عضلات بهتر شدند، این کار را انجام دهید.
• بعد از آن، یک حوله را با آب گرم بشویید، آب آن را بگیرید و روی محل گرفتگی بگذارید تا زمانی که حوله سرد شود. این کار را چند بار ، بعد از خوب شدن انجام دهید.

۴. آب‌نمک

آب‌نمک یک روش خانگی قدیمی برای رفع گرفتگی عضلات، در دوران بارداری است. منیزیم موجود در نمک، عضلات را آرام و خوب می‌کند و گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد. زمانی که پاهای‌تان را با آب‌نمک می‌شویید، به بدن خود منیزیم کافی می‌رسانید. یکی از دلایل گرفتگی عضلات در دوران بارداری، کمبود منیزیم بدن است. این ماده استرس را هم کاهش می‌دهد.

• لگن را با آب گرم پر کنید.
• دو فنجان نمک در آن بریزید و خوب هم بزنید.
• ۲۰ دقیقه پاهای خود را در آن قرار دهید.
• هفته‌ای یک بار این کار را انجام دهید و لذت ببرید.

اخطار: اگر مشکلات قلبی یا فشار خوب بالا دارید، اصلا این کار را انجام ندهید!

۵. ماساژ

ماساژ یکی از محبوب‌ترین روش‌ها برای کاهش گرفتگی عضلات و درد آن است. ماساژ جریان خون در بافت عضلات گرفته بالا می‌برد و درد آن را تسکین می‌دهد. ممکن است در حین ماساژ کمی احساس درد کنید، اما در عوض، دردتان به زودی تمام می‌شود.

• مقداری روغن زیتون یا نارگیل روی محل گرفتگی بمالید.
• عضلات گرفته را تا زمانی که آرام شوند، ماساژ دهید.
• بعد از ماساژ، یک حوله گرم روی آن نقطه بگذارید و اجازه دهید مدت کمی بماند.
• در صورت نیاز، آن را تکرار کنید.

۶. سرکه سیب

استفاده از سرکه سیب نیز یکی از روش‌های خانگی برای درمان گرفتگی عضلات در دوران بارداری است. این مایع سرشار از مواد معدنی، مانند پتاسیم است که درد ساق پا را به آرامی کاهش می‌دهد. به علاوه، به تعادل مایعات در بدن کمک می‌کند و باعث می‌شود بدن دچار کم‌آبی نشود؛ زیرا کم‌آبی یکی از دلایل اصلی گرفتگی پاها است. سرکه سیب همچنین درد و التهاب بدن را کاهش می‌دهد.

• برای درمان موضعی: دو فنجان سرکه سیب خام و تصفیه‌نشده را داخل یک لگن بریزید. آن را با آب گرم مخلوط کنید و پاهای خود را ۱۵ تا ۲۰ دقیقه داخل آن قرار دهید. اگر هر روز این کار را انجام دهید، از گرفتگی عضلات آسوده می‌شوید.
• جهت مصرف: یک روش دیگر آن است که یک قاشق چای‌خوری سرکه سیب را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید. می‌توانید عسل را هم به آن اضافه کنید. آن را روزی یک بار بنوشید.

۷. منیزیم

کمبود منیزیم یکی از عوامل گرفتگی پاها است. پزشکان اغلب منیزیم را برای گرفتگی عضلات زنان باردار تجویز می‌کنند. این ماده معدنی برای سلامتی ماهیچه‌ها مهم است؛ چون باعث جذب بیشتر کلسیم می‌شود، عضلات را قوی‌تر می‌سازد و از گرفتگی عضلات جلوگیری می‌کند.

گرفتگی عضلات در میان زنان باردار و بیمارانی که منیزیم پایینی دارند، خیلی رایج است. از این رو، این ماده به آنها کمک زیادی می‌کند. اگر کمبود منیزیم دارید، یک رژیم سالم سرشار از منیزیم بگیرید. بادام، آواکادو، موز، لوبیا، تخم کدو، توفو، شیر سبوس، قرص کمر، گردو، سیب‌زمینی با پوست، ماست، شهد سیاه، تمام دانه‌های گیاهی و سبزیجاتی که برگ سبز دارند، سرشار از منیزیم هستند.

۸. پتاسیم

همانند منیزیم، کمبود پتاسیم در بدن نیز می‌تواند باعث گرفتگی پاها شود. در واقع، پتاسیم ماده مهمی در ساختار ماهیچه‌ها و عصب‌ها است. پتاسیم یک الکترولیت است که به تغییرات الکترولیتی بدن کمک می‌کند و با کمک‌رسانی به عضلات، مانع از گرفتگی آنها می‌شود. به علاوه، پتاسیم به جذب کلسیم و منیزیم نیز کمک می‌کند.

از طرفی دیگر، کمبود پتاسیم در بدن باعث گرفتگی پاها می‌شود . هم چنین حالت تهوع، ضعف، خستگی زیاد، یبوست و تپش قلب نامنظم نیز از نتایج آن است.

در رژیم غذایی خود حتما از پتاسیم استفاده کنید. منابع غنی پتاسیم شامل: موز، خرما، زردآلو، انگور، کلم، بروکلی، پرتقال، گریپ‌فروت، ماهی و گوشت گوساله هستند.

۹. آب

درست است که گرفتگی ساق پای خانم‌های باردار به دلیل بالا بودن میزان مایعات در بدن آنها است، اما خاطرتان باشد که نوشیدن آب کافی در این دوره، هنوز حرف اول را می‌زند! میزان کافی آب در بدن، جریان خون را بهتر می‌کند و برای سلامت ماهیچه‌ها مهم است. زمانی که بدن دچار کم‌آبی می‌شود، مغز دستور می‌دهد که هر چه آب در بدن وجود دارد، ذخیره شود؛ به همین دلیل، ورم دوران حاملگی بیشتر می‌شود.

برای داشتن یک جریان خون طبیعی به اندازه کافی آب بنوشید. آب به فعالیت بهتر دستگاه گوارش و ادرار شما کمک می‌کند.

حداقل ۱۰ تا ۸ لیوان آب در طول روز بنوشید تا از کم‌آبی و گرفتگی عضلات بدن‌تان جلوگیری کنید. برای اینکه متوجه شوید، آب کافی نوشیده‌اید یا نه، به رنگ ادرار خود توجه کنید. ادرار رنگ روشن به شما می‌گوید که به اندازه کافی آب نوشیده‌اید؛ در حالی که ادرار رنگ زرد نشان می‌دهد، بدن‌تان دچار کم‌آبی شده است. در کنار آب، آب میوه و سبزیجات بنوشید تا از کم‌آبی بدن و گرفتگی ساق پا جلوگیری کنید.

۱۰. شهد سیاه

شهد سیاه سرشار از مواد مغذی و یک درمان طبیعی برای گرفتگی عضلات در همه جای بدن است. این ماده غنی از کلسیم و پتاسیم است. کمبود این مواد به گرفتگی ساق پا در دوران بارداری منجر می‌شوند. هر دو در سلامت ماهیچه‌ها موثر هستند. از طرفی دیگر، این شهد آهن زیادی دارد و با فقر آهن مقابله می‌کند.

• یک تا دو قاشق چای‌خوری شهد سیاه را با یک فنجان شیر گرم مخلوط کنید.
• تا چند هفته آن را هر شب قبل از خواب بنوشید.

توصیه‌های بیشتر برای رهایی از پا درد در بارداری

• اگر ساق پای‌تان دائما می‌گیرد و روش‌های خانگی کارساز نیست، با پزشک خود تماس بگیرید.
• خیلی آرام پاهای‌تان را خم و سپس آزاد کنید. هر شب قبل از خواب چند بار این کار را تکرار کنید تا در طول شب دچار گرفتگی ساق پا نشوید.
• شب‌ها جوراب ساق بلند بپوشید.
• مدتی طولانی در حالت نشسته یا ایستاده نباشید.
• خیلی راحت روی پاهای‌تان بنشینید و برای مدت زیاد نایستید.
• کفش‌های راحتی بپوشید.
• کمتر قهوه بنوشید؛ کافئین موجود در قهوه باعث می‌شود بدن‌تان آب زیادی دفع کند.
• زنان باردار نباید ادرار خود را نگه دارند؛ چون هم به مثانه‌شان فشار وارد شده و هم باد بدن‌شان زیاد می‌شود.
• بدون مشورت با پزشک، قرص‌های ضد گرفتگی عضلات مصرف نکنید.