زمانی ما دچار کم آبی بدن می شویم که مقدار آب خروجی بیشتر از آب ورودی به بدن باشد. حتی اگر این میزان کم هم باشد، باعث سردرد، سستی، کسلی و یبوست می شود.
نقش آب در بدن
75 درصد از بدن انسان را آب تشکیل می دهد که بدون این آب، ادامه حیات امکان ناپذیر است. درون سول ها، رگ های خونی و میان سلول ها آب وجود دارد.
یک دستگاه مدیریتی پیچیده در بدن وجود دارد که همواره میزان آب بدن را متعادل نگه می دارد و مکانیسم تشنگی به ما می گوید که چه زمانی نیاز به نوشیدن آب داریم.
با وجود اینکه در طول روز با نفس کشیدن، تعریق، دفع ادرار و مدفوع، آب از بدن خارج می شود، می توان با نوشیدن آب در طول روز، این کمبود را جبران کرد. در حالتی که بدن در حال کم آب شدن است، آب به نقطه ای می رود که بیشتر به آب نیاز است.
بیشتر مواقعی که آب از بدن خارج می شود را با نوشیدن مایعات می توان جبران کرد؛ اما در موارد شدید، فرد باید تحت درمان قرار بگیرد.
حقایق کلی درباره کم آبی بدن
- حدود سه چهارم از بدن انسان را آب تشکیل داده است.
- دلایل خروج آب از بدن شامل: اسهال، استفراغ و تعریق می شود.
- افرادی که بیشتر در معرض خطر این عارضه قرار دارند، ورزشکاران، افراد در ارتفاع بالاتر و کهنسالان هستند.
- علائم اولیه کم آبی بدن شامل: خشکی دهان، سستی و سرگیجه است.
علائم کم آبی بدن
اولین علامتی که نشان می دهد که آب بدن کم شده است: تشنگی، تیرگی ادرار و کم شدن مقدار ادرار است.
ادرار از بهترین نشانه هایی است که به ما می گوید آب بدن کم شده است. زمانی که ادرار شفاف باشد، یعنی آب کافی در بدن وجود دارد؛ اما اگر تیره باشد، به معنای از دست رفتن آب است.
البته مهم است که بدانید فقط کهنسالان هستند که از دست رفتن آب بدن، باعث تشنگی شان نمی شود؛ به همین دلیل شما در مواقع بیماری یا زمانی که هوا گرم است، باید آب بیشتری بنوشید.
حتما بخوانید: بیماری لایم چیست؟ همه چیز درباره علائم، راه های انتقال، تشخیص و درمان
علائم دفع آب بدن در حد متوسط عبارت اند از:
- خشکی دهان؛
- سستی و کسلی؛
- خستگی عضلات؛
- سر درد؛
- سرگیجه.
زمانی که آب زیادی از بدن دفع شود (حدود 10 تا 15 درصد آب بدن) علائم زیر را مشاهده خواهید کرد:
- عدم تعریق؛
- چشمان فرو رفته؛
- پوست خشک و چین خورده؛
- افزایش ضربان قلب؛
- تب؛
- هذیان گویی؛
- عدم هوشیاری.
علائم دفع آب بدن در کودکان
- ملاج فرو رفته (یک برجستگی نرم در بالای سر)؛
- خشکی دهان و زبان؛
- تندی مزاج؛
- نداشتن اشک در هنگام گریه کردن؛
- گونه یا چشمان فرو رفته؛
- خیس نشدن پوشک بچه به مدت سه ساعت یا بیشتر.
دلایل کم آب شدن بدن
دلایل اصلی که برای دفع آب بدن وجود دارد، مصرف میزان کافی مایعات یا خارج شدن زیاد آب یا ترکیبی از هردو علت است.
گاهی اوقات به دلیل مشغله ای که دارید، نبود امکانات یا عدم دسترسی به آب یا حضور در مکانی که آب آشامیدنی ندارد، نمی توانید آب بنوشید.
دلایل دیگر دفع آب عبارت اند از:
- اسهال: رایج ترین علت دفع آب بدن و مرگ های مربوط به آن، اسهال است. روده بزرگ از مواد خوراکی آب را دریافت می کند و اسهال اجازه نمی دهد که این آب، جذب شود، در نتیجه آب با اسهال از بدن بیرون می رود و باعث این عارضه می شود.
- استفراغ: استفراغ کردن باعث می شود که آب بدن دفع شود و نوشیدن آب برای جایگزین شدن با آب از دست رفته را سخت می کند.
- تعریق: مکانسیم خنک کننده بدن، مقدار زیادی آب آزاد می کند. زمانی که هوا گرم است و فرد در حال انجام فعالیت های بدنی است، آب زیادی با عرق کردن خارج می شود. مشابه آن، تب هم باعث می شود که از راه تعریق، آب زیادی از بدن خارج شود؛ علی الخصوص اگر با اسهال و استفراغ هم همراه باشد.
- دیابت: زمانی که میزان قند خون زیاد باشد، دفع ادرار و مواد مایع، باعث خارج شدن آب می شود.
- تکرر ادرار: معمولا اگر دیابت تان را کنترل نکنید، باعث تکرر ادرار می شود؛ اما مصرف مشروبات الکلی و داروهایی مثل: دیورتیکس، آنتی هیستامین ها، فشار خون و ضد روان پریشی هم تاثیر گذار هستند.
- سوختگی: زمانی که فردی می سوزد، رگ های خونی اش آسیب می بینند و باعث می شوند که مایعات به بافت های اطراف بریزند.
عوامل خطرناک کمبود آب بدن
با وجود اینکه هر فردی ممکن است با دفع آب بدن خود مواجه شود، بر خی از افراد را خطر بیشتری تهدید می کند. افراد زیر در معرض خطر بیشتری قرار دارند:
- افرادی که در ارتفاعات بالاتر قرار دارند؛
- ورزشکاران، مخصوصاً کسانی که در رویدادهای استقامتی شرکت می کنند؛ مثل: دوندگان ماراتن، پرش ارتفاع، وزنه برداران و دوچرخه سواران.
- افرادی که بیماری های مزمن دارند؛ مثل: دیابت، مشکلات کلیوی، فیبروز مثانه، دائم الخمری و اختلالات غده آدرنال.
- کودکان و خردسالان که معمولا علت آن استفراغ و اسهال است.
حتما بخوانید: علت گردن درد چیست؟ راه های مناسب برای درمان این درد مزمن
گاهی اوقات بزرگسالان هم به دلیل اینکه شب ها برای دستشویی رفتن بیدار نشوند، آب کمی می خورند که در نهایت با این عارضه مواجه می شوند. علاوه بر این، تغییراتی هم در مغزشان رخ می دهد.
عواقب دفع آب بدن
در صورتی به تعداد دفع آب بدنتان توجه نکنید، عواقب جدی و خطرناکی در انتظارتان خواهد بود که شامل موارد زیر می شود:
کم شدن ظرفیت خون
زمانی که مقدار خون کم شود، فشار خون افت می کند و مقدار اکسیژنی که به بافت ها می رسد هم کم می شود؛ در این شرایط زندگی فرد به خطر می افتد.
حملات ناگهانی
زمانی که میزان الکترولیت های بدن متعادل نباشد، فرد با حملات ناگهانی روبرو خواهد شد.
مشکلات کلیوی
مشکلات کلیوی شامل: سنگ کلیه، عفونت های مجرای ادراری و نارسایی کلیوی می شود.
گرما زدگی
از گرفتگی های خفیف گرفته تا خستگی در اثر گرما یا حتی حملات ناشی از گرما.
تشخیص دفع آب بدن
پزشک پس از معاینه فیزیکی و آزمایش های روانی می تواند دفع آب بدن را تشخیص دهد. اگر فردی این علائم را داشته باشد، به تشخیص پزشک کمک می کند:
- فشار خون پایین؛
- ضربان قلب شدید؛
- تب؛
- تعریق و پوستی ارتجایی نداشته باشد.
علاوه بر این، پزشک با کمک آزمایش های خون می تواند فعالیت های کلیه و سدیم، پتاسیم و میزان الکترولیت را تشخیص داد.
الکترولیت مواد شیمیایی هستند که جذب آب بدن را تنظیم می کنند و برای عملکرد اعصاب و ماهیچه ها ضروری هستند. زمانی که پزشک ادرار را بررسی می کند، اطلاعاتی به دست می آورد که در تشخیص این عارضه به او کمک می کند؛ زیرا در ادرار بیمار، ترکیباتی با نام «کتون ها» وجود دارد.
معیار شناسایی دفع آب در کودکان، فرورفتگی برجستگی نرم در جمجمه است. علاوه بر این، پزشکان تعریق زیاد و ویژگی های ماهیچه ها را هم بررسی می کنند.
درمان کم آبی بدن
باید دوباره آب جذب بدن شود تا این عارضه درمان شود. بعد از مصرف مایعات رقیق، مثل: آب، آبگوشت، آب یا تکه های یخ زده یا نوشیدنی های ورزشی (گاتورید) دفع آب بدن کمتر می شود. با وجود این، تنها با تزریق درون وریدی، می توان کم آبی بدن بعضی از بیماران را درمان کرد. این افراد نباید نوشیدنی های حاوی کافئین، مثل: قهوه، چای و نوشابه بنوشند!
حتما بخوانید: سندرم درد میوفاسیال چیست؟ علائم و درمان درد نقطه ای بدن
دلایل اصلی و بنیادی وجود دارد که باعث دفع آب بدن می شوند که با مصرف داروهای مناسب درمان می شوند. بعضی از این داروها را بدون نیاز به نسخه پزشک، می توان تهیه کرد؛ مثل: داروهای ضد اسهال، ضد استفراغ و ضد تب.
پیشگیری از دفع آب بدن
مهم ترین راهی که می توان مانع دفع آب بدن شد، پیشگیری از آن است. مصرف مایعات فراوان و خوراکی های غنی از آب (میوه و سبزیجات) در پیشگیری از این عارضه موثر هستند.
افرادی که در گرم ترین ساعات روز فعالیت های بدنی دارند، باید به طور مرتب آب بنوشند.
از آن جایی که کودکان و کهنسالان بیشتر در معرض کم آبی بدن قرار دارند، باید به آن ها توجه ویژه کنید و مطمئن شوید آب کافی می نوشند تا به این عارضه دچار نشوند.
مقاله مفید: medicalnewstoday
