کبد چرب یا استیاتوسیس کبدی، زمانی رخ می دهد که میزان چربی انباشته شده در آن، از حد مجاز فراتر رود. وجود مقدار بسیار کمی از چربی در این ارگان بسیار طبیعی است؛ اما اگر از حد مجاز فراتر رود، مشکلاتی برای انسان به وجود خواهد آورد.
کبد دومین ارگان بزرگ در بدن انسان است. این ارگان به فرآوری مواد مغذی موجود در خوراکی ها و نوشیدنی ها کمک کرده و همانند فیلتر خون را از ترکیبات مضر پاک سازی می کند. چنانچه مقدار چربی انباشته شده از مقدار مجاز فراتر رود، باعث التهاب و آسیب به کبد شده و در نهایت شکافی در آن ایجاد می شود. در صورتی که این شرایط به موقع درمان نشود، منجر به ناکار آمدی کبد خواهد شد.
افرادی که بیش از حد مشروبات الکلی مصرف می کنند، به کبد چرب مبتلا شده و این شرایط « بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) » نام دارد.
از طرف دیگر، افرادی که نوشیدنی های الکل دار مصرف نمی کنند؛ اما به این بیماری مبتلا می شوند، با نام کلی بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) شناخته می شود.
علائم کبد چرب
در بسیاری از مواقع کبد چرب هیچ نشانه قابل توجهی ندارد؛ اما خستگی یا ناراحتی در قسمت سمت راست بالای شکم تان یکی از این نشانه هاست.
در برخی از انسان های مبتلا به کبد چرب، بیماری های دیگری هم آشکار می شود که بروز شکاف در این ارگان از جمله نمونه های آن است. نام علمی بروز شکاف در کبد، «فیبروز کبد» است. به موارد حاد و خطرناک آن هم «ناخوشی الکلی جگر» گفته می شود.
برخی از نشانه های بیماری ناخوشی الکلی جگر شامل:
- بی اشتهایی؛
- کم شدن وزن؛
- خستگی و بی حالی؛
- بی حوصلگی؛
- خون دماغ شدن؛
- خارش پوست؛
- زرد شدن پوست و چشم ها؛
- مشاهده دسته ای از رگ های خونی در زیر پوست؛
- شکم درد؛
- تورم شکم؛
- تورم پاها؛
- بزرگ شدن سینه در آقایان؛
- سردرگمی و گیجی.
ناخوشی الکلی جگر شرایطی کاملا خطرناک است که زندگی فرد را تهدید می کند. توصیه می کنیم که در صورت مشاهده هر کدام از این نشانه ها، به مراکز درمانی مراجعه کنید.
علت کبد چرب
زمانی کبد انسان چرب شده است که بدن دیگر توانایی فرآوری مقدار زیاد چربی را نداشته باشد یا این که از سوخت و ساز تمام سلول ها جلوگیری کند. از این رو، مقدار چربی اضافی در سلول های کبد انباشته شده و باعث بروز بیماری کبد چرب می شود.
دلایل بسیاری هستند که باعث چرب شدن کبد می شوند. به طور مثال: چنانچه فرد در نوشیدن مشروبات الکلی زیاده روی کند، کبد او چرب خواهد شد؛ یعنی اولین مرحله از ابتلا به بیماری کبد چرب الکلی،ایجاد می شود.
در اشخاصی که مشروبات الکلی مصرف نمی کنند، به راحتی نمی توان علت چرب شدن کبدشان را مشخص کرد.
یک یا چندین مورد از عوامل زیر ممکن است نقشی کلیدی در چرب شدن کبد انسان داشته باشند:
- چاقی مفرط؛
- بالا رفتن میزان قند خون؛
- مقاومت انسولین؛
- زیاد شدن مقدار چربی های خون؛ مخصوصا نوع تری گلیسیرید آن.
از جمله دلایل دیگری که ممکن است کمتر باعث بروز کبد چرب شوند، می توان موارد زیر را نام برد:
- بارداری؛
- کاهش وزن غیر عادی؛
- ابتلا به برخی از عفونت ها مثل: هپاتیت C؛
- عوارض جانبی ناشی از مصرف بعضی از داروها مثل: متوترکسیت (ترکسان)، تاموکسیفن (نولوادکس)، آمیودارون (پاسرون)، و والپروئیک اسید (دپاکت).
علاوه بر این، انسان هایی که ژن خاص دارند، ممکن است بیش از سایرین در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب باشند.
تشخیص بیماری کبد چرب
برای این که پزشک بتواند تشخیص دهد که به این بیماری مبتلا شده اید، درباره سابقه بیماری تان سئوال هایی می پرسد. علاوه بر این، سعی می کند تا با انجام تست جسمانی و یک یا چندین آزمایش دیگر، ثابت کند که کبدتان چرب شده است.
سابقه پزشکی و کبد چرب
در مواردی که پزشک مشکوک شود که به کبد چرب مبتلا شده اید، به احتمال زیاد سئوال هایی مشابه موارد زیر از شما خواهد پرسید:
- سابقه خانوادگی ؛ابتلا به بیماری که هر گونه سابقه مربوط به کبد چرب را در برمی گیرد؛
- میزان مصرف نوشیدنی های الکل دار و سایر عادت های زندگی تان؛
- احتمال مبتلا بودن به هر گونه شرایط پزشکی دیگر؛
- اسامی داروهایی که مصرف می کنید (در صورت مصرف)؛
- مشکلاتی که به تازگی برای تان پیش آمده است.
بهتر است در مواردی که خستگی و بی حالی، بی میلی به غذا و علائم دیگری مشاهده کردید، آن ها را با پزشک تان در میان بگذارید.
تست جسمانی
زمانی که به پزشک مراجعه می کنید، وی با لمس کردن یا فشار دادن شکم تان سعی می کند تا التهاب کبد را مشخص کند. با این کار حتی در مواردی که کبد بزرگ شده است، نیز پزشک می تواند آن را تشخیص دهد.
البته احتمال اینکه التهاب کبد بدون زیاد شدن سایز آن باشد، نیز وجود دارد. پزشک نمی تواند تنها با لمس کردن شکم درباره التهاب کبدتان مطمئن شود.
آزمایش خون
در بیشتر موارد، پس از انجام آزمایش خون می توان درباره چرب شدن کبد با قاطعیت سخن گفت. در آزمایش خون، آنزیم های کبد بررسی می شوند. به طور مثال: پزشک برای این کار انجام تست های آلانین آمینوترنسفراز (ALT1) یا آسپارتیت آمینوترنسفراز (AST) را توصیه می کند.
در مواردی که پزشک به چرب شدن کبدتان مشکوک شود، ممکن است انجام سه نوع آزمایش را توصیه کند.
افزایش تعداد آنزیم های کبد، یکی از نشانه های التهاب کبد است. بارزترین دلیل ابتلا به کبد چرب، التهاب آن می باشد، اما تنها دلیل موجود نیست.
اگر آزمایش نشان دهد که تعداد آنزیم های موجود در کبدتان زیاد شده است، به طور قطع پزشک سعی می کند تا با انجام آزمایش های دیگر، دلیل این التهاب را مشخص کند.
مطالعات تصویری
به احتمال زیاد، پزشک تان برای تشخیص افزایش مقدار چربی کبد و وجود مشکل در آن، از یک یا چندین مورد از روش های تصویر برداری زیر استفاده می کند:
- تست فراصوت؛
- سی تی اسکن؛
- اسکن ام آر آی.
یکی دیگر از تست هایی که برای تشخیص شکاف کبد توصیه می شود، VCTE است. در این نوع از آزمایش، از امواج صوتی فراوانی استفاده می شود تا میزان خشکی و سفتی کبد را اندازه گیری کنند.
بیوپسی (آزمایش میکروسکوپی بافت زنده) کبد
بی شک بهترین راه برای تشخیص و شناسایی کبد چرب انجام بیوپسی کبد است. این روش به شناسایی بیماری کبد چرب و تشخیص شکافت در آن کمک می کند.
طریقه انجام این آزمایش به این صورت است که پزشک با بی حسی موضعی، سعی می کند تا با وارد کردن لوله ای به کبد فرد و خارج کردن تکه ای از آن، روی آن آزمایشاتی انجام دهد.
درمان کبد چرب
در حال حاضر، هیچ گونه دارویی برای درمان کامل کبد چرب کشف نشده است؛ از این رو تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است. علاوه بر این، باید انواع داروهای موجود و میزان بهبود بخشی شان بررسی شود.
در بسیاری از موارد تغییر سبک زندگی در بهبود بیماری کبد چرب موثر است. به طور مثال: پزشک تان یک یا چندین مورد از موارد زیر را پیشنهاد خواهد کرد:
- عدم استفاده یا محدود کردن مصرف مشروبات الکلی؛
- پیاده روی برای کم کردن وزن؛
- تغییر سبک زندگی.
اگر به توصیه های بالا توجه کردید، اما باز هم نتیجه ای حاصل نشد، پزشک راه درمان دیگری را معرفی خواهد کرد. مثلا: ممکن است بخواهد تا هر کدام از کارهای زیر را انجام دهید:
- مصرف داروهای خاص؛
- انجام عمل جراحی.
با پیشرفت ناخوشی الکلی جگر و بدتر شدن شرایط، کبد کارایی خود را از دست می دهد. در چنین شرایطی پیوند کبد ضروری خواهد بود.
روش های خانگی درمان کبد چرب
اولین و موثرترین روش درمان کبد چرب، تغییر سبک زندگی و فراموش کردن عادت های قدیمی است. با توجه به شرایط و عادت هایی که دارید، بهتر است که به عوامل زیر توجه کنید:
- کم کردن وزن؛
- کاهش مصرف نوشیدنی های حاوی الکل؛
- مصرف خوراکی های غنی با مقدار کالری و چربی های ترانس کم؛
- انجام حرکات ورزشی برای مدت حداقل 30 دقیقه در روز.
با توجه به گزارش کلینیک مایو، برخی از شواهد موجود حاکی از این هستند که مصرف مکمل های حاوی ویتامین E در پیشگیری یا بهبود آسیب های وارد شده به کبد، که علت آن بیماری کبد چرب می باشد، موثر است. البته باز هم باید تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت بگیرد تا صحت موارد گفته شده به تایید برسد. فراموش نکنید که مصرف بیش از حد مکمل های ویتامین E برای سلامتی خطرناک است!
سعی کنید همیشه قبل از این که مصرف مکمل خاصی را آغاز کرده یا روش های درمانی طبیعی جدیدی را پیگیری کنید، با پزشک معالج خود مشورت کنید. مصرف برخی از مکمل ها و داروهای طبیعی برای کبد مناسب نبوده و ممکن است باعث استرس این ارگان شده یا با داروهای دیگری تداخل داشته باشد.
رژیم غذایی کبد چرب
پزشک به افرادی که به بیماری کبد چرب مبتلا هستند توصیه می کند تا رژیم غذایی شان را تغییر داده و از این رو به بهبود این شرایط و در نتیجه کم کردن خطرات ناشی از آن، کمک می کنند. به طور مثال، پزشک از شما می خواهد که به موارد زیر توجه کنید:
- رژیم غذایی گیاهی را برای خود انتخاب کنید که غنی از سبزیجات، میوه، حبوبات و دانه های کامل باشد.
- مصرف کربوهیدرات های فراوری شده، اعم از: شیرینی، برنج سفید، نان سفید و سایر محصولات مشابه را محدود کنید!
- از مصرف خوراکی های اشباع شده با اسیدهای مضر خودداری کنید! گوشت قرمز و بیشتر محصولات لبنی دارای این اسیدهای چرب هستند.
- محصولات حاوی چربی های ترانس را که در بسیاری از میان وعده ها وجود دارد، کاهش دهید.
- مشروبات الکلی را ترک کنید.
همچنین پزشک بیمار خود را تشویق به کاهش مصرف کالری می کند؛ زیرا در کم کردن وزن نقش بسزایی دارد.
انواع بیماری های کبد چرب
بیماری کبد چرب به دو دسته اصلی تقسیم می شود: بیماری کبد چرب الکلی و بیماری کبد چرب غیر الکلی.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD9) خود به چند زیر مجموعه: کبد چرب ساده غیر الکلی، استاتو هپاتیت غیر الکلی (NASH) و کبد چرب بارداری (AFLP) تقسیم می شود.
بیماری کبد چرب الکلی شامل: بیماری کبد چرب الکلی ساده و بیماری کبد چرب الکلی استاتو هپاتیت (ASH) تقسیم می شود.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
بیماری کبد چرب استاتو هپاتیت غیر الکلی (NASH) نوعی NAFLD است که با بیش از حد انباشته شدن چربی در کبد اتفاق می افتد و باعث التهاب کبد می شود و از طرف دیگر، این فرآیند هیچ ارتباطی به مصرف مشروبات الکلی ندارد. با شناسایی این موارد، پزشک تشخیص می دهد که به NASH مبتلا شده اید.
در صورتی که NASH به موقع درمان نشود، باعث بروز شکاف در کبد می شود. با گذشت زمان و در موارد پیچیده تر، این شرایط پیشرفت کرده و به ناخوشی الکلی جگر و در نتیجه ناکار آمدی این ارگان تبدیل خواهد شد.
کبد چرب بارداری (AFLP)
یکی از مشکلاتی که ممکن است در دوران بارداری مادر را درگیر کند و بسیار خطرناک است، کبد چرب در دوران بارداری است. محققان هنوز نتوانسته اند به علت اصلی این بیماری پی ببرند.
زمانی که AFLP پیشرفت می کند، معمولا در دوره سه ماهه آخر بارداری، بروز می کند. در صورتی که مادر به این شرایط توجه نکند و به موقع تحت درمان قرار نگیرد، هم مادر و هم جنین در حال رشد، با مشکلات بسیار جدی مواجه خواهند شد.
در مواردی که مادر به این شرایط مبتلا می شود، دکتر سریعا خواهان به دنیا آمدن جنین می شود. حتی پس از زایمان هم مادر باید شدیدا تحت درمان باشد و وضعیت جسمانی اش به دقت بررسی شود.
چند هفته پس از زایمان شرایط به حالت طبیعی برگشته و کبد فعالیت همیشگی خود را انجام می دهد.
بیماری کبد چرب الکلی ( ALFP)
حتما می دانید که مصرف بیش از حد مشروبات الکلی، به کبد صدمات جدی وارد می کند. با آسیب دیدن این ارگان، کبد توانایی شکستن چربی ها را ندارد و در نتیجه تعداد سلول های چربی،به مرور زیادتر می شود. در این شرایط گفته می شود که فرد به بیماری کبد چرب الکلی مبتلا شده است.
اولین مرحله از بیماری ALFD، بیماری کبدی مربوط به مصرف مشروبات الکلی می شود.
در صورتی که با انباشته شدن سلول های چربی هیچ گونه التهاب یا مشکلات و بیماری های دیگری به وجود نیاید، گفته می شود که فرد به بیماری کبد چرب الکلی ساده مبتلا شده است.
بیماری کبد چرب الکلی استاتو هپاتیت (ASH)
کبد چرب الکلی استاتو هپاتیت نوعی بیماری کبدی چرب الکلی است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که همزمان با انباشته شدن بیش از حد سلول های چربی در کبد، این ارگان ملتهب شود. به این شرایط، هپاتیت الکلی هم گفته می شود.
با زیاد شدن تعداد سلول های چربی انباشته شده در کبد، این ارگان بدن ملتهب شده و تمایل شما به نوشیدن مشروبات الکلی بیشتر می شود، و پزشک تشخیص می دهد که به ASH مبتلا شده اید.
ASH باید سریعا درمان شود؛ در غیر این صورت کبد آسیب دیده و شکاف برمی دارد. در مواردی که در نوشیدن مشروبات الکلی زیاده روی می کنید، پزشک به شما توصیه می کند که به مشاور مراجعه کنید.
عوامل خطرناک کبد چرب
با زیاد شدن میزان مصرف نوشیدنی های حاوی الکل، خطر پیشرفت بیماری کبد چرب روز به روز بیشتر می شود.
همچنین، عوامل زیر هم در بیشتر شدن خطر ابتلا نقشی اساسی دارند:
- چاقی مفرط؛
- مقاومت به انسولین؛
- دیابت نوع 2؛
- ابتلا به سندروم پلی کیستیک تخمدان؛
- بارداری؛
- سابقه ابتلا به بعضی از عفونت های مشخص مثل هپاتیت C؛
- مصرف داروهای خاص، مثل: متوتریکسیت (ترکسان)، تاموکسیفن (نولوادکس)، آمیودوران (پاسرون) و والپروئیک (دپاکت)؛
- بالا بودن مقدار کلسترول خون؛
- بالا بودن میزان تری گلیسیرید خون؛
- افزایش قند خون؛
- ابتلا به سندروم متابولیک؛
افرادی که ابتلا به کبد چرب در خانواده شان رایج بوده است، بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
مراحل ابتلا به کبد چرب
بیماری کبد چرب در چهار مرحله نمایان می شود. این مراحل شامل:
- کبد چرب ساده: سلول های چربی بیش از اندازه در کبد انباشته می شوند.
- استاتو هپاتیت: علاوه بر این که چربی در کبد ذخیره شده، این ارگان ملتهب هم می شود.
- فیبروز: التهاب کبد منجر به شکاف آن می شود.
- ناخوشی الکلی جگر: شکاف کبد به مرور بیشتر می شود.
ناخوشی الکلی جگر یک بیماری خطرناک و کشنده است که زندگی فرد را تهدید می کند و منجر به ناکار آمدی این ارگان می شود. به احتمال زیاد این شرایط غیر قابل برگشت است. به همین دلیل باید در مراحل اولیه به پزشک مراجعه کنید و مانع از پیشرفت این بیماری شوید.
به دستورات و گفته های پزشک معالج خود توجه کنید تا از پیشرفت بیماری کبد چرب و در نتیجه ابتلا به بیماری های دیگر پیشگیری کنید.
پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب
لازمه پیشگیری از ابتلا به کبد چرب، داشتن سبک زندگی سالم و توجه به سلامت فردی است. توصیه می کنیم که موارد زیر را به دقت مطالعه کنید:
- عدم استفاده یا محدود کردن مشروبات الکلی؛
- ثابت نگه داشن وزن سالم؛
- خوردن مواد مغذی سرشار از مواد ضروری که مقدار کربوهیدرات، چربی های ترانس و چربی های اشباع شده شان کم باشد؛
- کنترل قند خون، میزان تری گلیسیرید و کلسترول با پیاده روی؛
- توجه به به دستورات و برنامه های درمانی پزشک به منظور سریع تر بهبود یافتن (در صورت داشتن دستور العمل از پزشک)؛
- انجام حرکات ورزشی به مدت حداقل 30 دقیقه در روز.
با توجه به نکات بالا، سلامت خودتان را تضمین خواهید کرد.
بررسی کلی بیماری کبد چرب
در بسیاری از موارد با تغییر سبک زندگی روزانه، می توان بیماری کبد چرب را تحت کنترل درآورد و درمان کرد. این تغییرات از صدمه دیدن و شکاف برداشتن این ارگان ضروری بدن جلوگیری خواهند کرد.
با پیشرفت بیماری کبد چرب، التهاب، صدمه دیدن کبد و در صورت درمان نشدن، شکاف برداشتن کبد، زندگیتان را تهدید خواهد کرد. با وخامت اوضاع، ناخوشی الکلی جگر دچار خواهید شد.
در صورتی که به بیماری ناخوشی الکلی جگر مبتلا شدید، خطر ابتلا به سرطان کبد و ناکار آمدی کبد هم تهدیدتان خواهد کرد. تمام این شرایط ممکن است زندگیتان را به کلی به خطر بیندازد.
برای این که بهترین نتیجه را از روند درمان خود به دست آورید، به دستورات پزشک تان توجه کنید و سبک زندگی تان را تغییر دهید.
در این مقاله از سایت دکتر چک سعی کردیم تا به بیماری کبد چرب و انواع این بیماری بپردازیم. همان طور که گفته شد، در صورت پیشرفت و عدم درمان این بیماری، زندگی تان را به خطر می اندازد. با مشاهده هر کدام از نشانه های گفته شده، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
